Koniec?...

"Przewalił się nad nami straszliwy kołowrót
ludzi, czynów i zdarzeń, klęski i poświęceń.
Otośmy wyszli żywi (...)" Józef Łobodowski

Podpisanie traktatów pokojowych oznaczało koniec wojny na frontach. Dla wielu ludzi zaczęła się nowa wojna, wojna o odszukanie bliskich, o nowe domy, o rozliczenie z przeszłością.

Fragmenty podań, które wpłynęły do Archiwum Państwowego w Kaliszu, dotyczących poszukiwań dokumentów z okresu wojny.

"W czasie okupacji zamieszkiwałem w Masanowie u babci (...). Tam też byliśmy zabierani do zbierania kamieni na polach u osiedlonych Niemców i budowy tamtejszej drogi przy donoszeniu kamieni z pryzm na budowę drogi. (...) W Masanowie sołtysem był Niemiec o nazwisku Strąf, osiedlony w miejsce wywłaszczonego gospodarza Polaka o nazwisku Walczak. Natomiast po przeciwległej stronie babci był osiedlony w miejsce wywłaszczonego Polaka Urban oficer SS - Gestapo o nazwisku Selinger, który kilkakrotnie przykładał mi pistolet do głowy i zostałem odtransportowany do Rossoszycy lub Sieroszewice, to była szkoła w roku 1943 lub 1944, mógł to być miesiąc maj. Z pomieszczenia szkoły próbowałem zwiać, ponieważ czułem zło lecz zostałem schwytany przez folksdojcza (...) podobno z Ołoboku, schwytany za uszy, podniesiony i wrzucony na duży stół. Z kolan miałem coś wycinane i owinięte białą szmatą. Przez długi czas nie mogłem chodzić, nie chciało się goić, dopiero sąsiadka staruszka (...) przykładała z doniczkowych kwiatów coś w rodzaju cebuli i doprowadziła do zabliźnienia ran zewnętrznych. Do dziś mam widoczne ślady blizn na obu kolanach 4 cm długości i 1 cm szerokości każda. Odczuwam stało ból i trudności przy chodzeniu. Jak się dowiedziałem po wyzwoleniu to Niemcy wycinali z kolan część chrząstki, ażeby wszczepiać rannym oficerom w głowę czaszki, ażeby przyspieszyć leczenie. Lekarzem podobno był lekarz z Mikstatu (...). Do pomocy był właśnie ten, co wrzucił mnie na stół (...). Coś sobie przypominam, że wpierw było prześwietlenie klatki piersiowej przed zabiegiem. Policjant był okrutny - żandarm o nazwisku Fluder, od którego dostałem po twarzy. Pamiętam, że chodziłem po zabiegu pieskiem na czterech i wołano za mną Bobiś (...)."

---

" (...) W Kwiatkowie w okresie okupacji byli wywłaszczeni ze swoich gospodarstw rolnych Polacy: Józef Perz (...), które użytkował Benzinger, w nim pracowaliśmy. Klusak i Józefiak - gospodarstwo po przeciwnej stronie od J. Perza i inni z drugiej części wsi za majątkiem. Grunty ich scalono i przydzielono tym repatriantom-kolonistom niemieckim, powiększając im areał do użytkowania. W Kwiatkowie mieszkali też Polacy np. Czekanowicz - stróż nocny, Barczakowie, Gruszka, Chmielewski, Szymański - rymarz, Szymański, co prowadził piwo oraz robotnicy rolni, którzy pracowali w majątku rolnym administrowanym przez dyr. Bidermana (...). Nadmieniam również, że w niektórych gospodarstwach Niemcy rozbudowali lub wybudowali pomieszczenia np. u Benzingera w gospodarstwie po Józefie Perzu wybudowano nową oborę, w której nam w narożniku razem z bydłem i końmi przypadło spać. Nasza sypialnia nie była wygrodzona, stanowiła jedną otwartą przestrzeń obory. (...) To, że byliśmy przez tych Niemców tak traktowani jako zwierzęta nie zapomnę i nie wybaczę im nigdy. Nie wszyscy Niemcy z Kwiatkowa zasługiwali na szubienicę, ale kilku na dobre baty, np. Biderman - oprawca robotników rolnych. Ja pamiętam, że w Kwiatkowie zamieszkali (repatrianci-koloniści) Niemcy od strony Fabianowi -Ociąża - (tych gospodarzy było prawdopodobnie 9-ciu) Kalmayer, Benzinger, Fischerka, Kwast, z drugiej strony Taszner czy Tischner, Reichert - sołtys i po przeciwnej stronie Melke. Dyrektorem majątku był Biderman (...). Niemcem nie dyskryminującym Polaków był Kalmayer."

---

"(...) Brat dużo chorował na górne drogi oddechowe, co doprowadziło go do astmy. Ataki tej choroby nasilały się na tle nerwowym, z powodu warunków, w jakich się nagle znalazł. (...) Wilhelmina Günther, z personelu Greisera w Poznaniu, zajmowała się służbowo i konspiracyjnie m.in. dziećmi SS-heimu. Jej bohaterstwo w skutecznej walce z faszyzmem, zakończone zgilotynowaniem z oficerami AK grupy S-7, jest dobitnie przedstawione na stałej wystawie w cytadeli poznańskiej. Gdy brat nie mógł być zabierany do domu z racji obłożnego chorowania, odwiedzali go oddzielnie wyżej wymieniona, albo nasz ojciec. Byłam zabierana w podróże do brata, ale nigdy nie wchodziłam na teren SS-heimu. Zostawiano mnie przed jakąś bajkowo kolorową budką strażniczą, którą zawsze porównywałam z domkiem z pierników. Wówczas nie bałam się jeszcze uzbrojonych żołnierzy i dlatego miałam śmiałość ich prosić, że chcę zobaczyć, co jest za bramą, przez którą przejeżdżały samochody. Gdy mi kiedyś pozwolono zerknąć do środka, zobaczyłam ponury dziedziniec, w którym z lewej strony, rozdeptany trawnik rozdzielał od uklepanej ziemi kawał chodnika z szarych płytek. Zaś w samym narożniku murów rosło samotnie ogołocone z liści drzewo, a prawej strony stał wysoki budynek. Wokół było cicho i pusto. Obrazu tego nie potrafię wyrwać ze swojej pamięci. Pamiętam też, że do tego miejsca dochodziliśmy, wysiadając z pociągu stację przed albo za Kaliszem, odpoczywając raz po raz w lesie. Dla mnie, wychowanej w mieście, było to coś nowego, bo nigdy przedtem nie widziałam wokół siebie tyle drzew i nic poza nimi. Brat żalił się na swoich "wychowawców" i dlatego dzięki układom ojca i "Wilki" (pseud. W.G.) wędrował po oddziałach w nadziei na lepsze traktowanie. Z tej racji, jeśli zachowała się dokumentacja tylko szczątkowa, może on być gdzieś odnotowany jedynie na bardzo krótki czas. Mój brat trafił do SS-heimu z dwóch powodów:

• Podczas okupacji obowiązek szkolny zaczynał się od 6 roku życia, a na początku wojny on miał właśnie tyle lat i nie znał języka niemieckiego. 2. Nasza matka (...) również nie znała języka niemieckiego. Była z rocznika, którego nie obejmował już ten przymus w szkole. Gdy w lipcu 1940, z łapanki trafiła ona do F.VII, podczas rejestracji kto do rozstrzelania, a kto do dalszej wywózki, zwrócono uwagę na jej nazwisko. Terror dopiero się rozszalał i dlatego nie zdawała sobie sprawy, co ją (i nas) czeka z konsekwencji nie podpisania tam volkslisty. A że było to równoznaczne z rozwodem rodziców bez ich woli, brat musiał być w SS-heimie do osiągnięcia biegłości w posługiwaniu się, przedtem obcym dla niego językiem.
• Mnie ominął taki los, bo byłam młodsza i zanim poszłam do szkoły, jezyk niemiecki opanowałam w najbliższym otoczeniu, bez takich stresów, jakie przeżywał brat. Wiarygodny dokument o pobycie naszego brata w SS-heimie pragnę mieć wyłącznie do celów osobistych. Przede wszystkim chcę go pokazać naszym młodszym siostrom przyrodnim, które nie mają najmniejszego pojęcia o piekle, jakie oboje przeżyliśmy, z powodu różnej narodowości naszych rodziców.

---

(...) Nasze nazwisko może się powtarzać m.in. z tego powodu, że ojca bratowa (Gertruda) opierała się także przed podpisaniem volkslisty. Dopiero gdy jej zabrano dzieci w takie same miejsce, uczyniła to wkrótce. Nie miała w tej sprawie takich oporów co nasza matka, bo Niemką była po matce, a Polką po ojcu. Zaś językiem niemieckim władała w takim stopniu jak polskim, co uratowało jej rodzinę przed prawdopodobnym nieszczęściem. (...) ojciec ożenił się ponownie - z niekwestionowaną Niemką, bo cztery dni później miała być aresztowany! Gestapo wydało bowiem na nas wyrok śmierci. Nasza Mutti była naszym szczęśliwym losem w loteri życia, ale to już zupełnie inna sprawa. Zatem od stycznia 1942, brat nie musiał już przebywać w SS-heimie. Jednak dokładnych dat jego niezapomnianej tragedii nie pamiętam (...)."