Z okazji Świąt Wielkiej Nocy chcielibyśmy zaprosić Państwa do obejrzenia wystawy on-line pt. "Wielkanoc w materiałach archiwalnych".
Wielkanoc to jedno z najważniejszych świąt chrześcijańskich w Kościele Katolickim, upamiętniających Zmartwychwstanie Chrystusa. Termin jego obchodzenia ustalono na 325. soborze w Nicei - nawiązując do żydowskiego święta Paschy.
Wielki Tydzień to ostatnie dni postu, które rozpoczyna Niedziela Palmowa. Święto to zostało ustanowione na pamiątkę przybycia Chrystusa do Jerozolimy. W polskiej tradycji ludowej Niedzielę Palmową określano też Kwietną bądź Wierzbną. W tamtym czasie palmy nie były tak barwne i kolorowe jak współczesne — zwykle palmy zastępowały gałązki wierzbowe z baziami.
Poniedziałek, wtorek i środa Wielkiego Tygodnia były i są do dzisiaj dniami w sposób szczególny poświęconymi pojednaniu. Był to też czas wielkich porządków, które należało zakończyć najpóźniej we wtorek.
Wielki Czwartek to dzień, w którym milkną kościelne dzwony, które według wierzeń ludowych odpędzały demony i pioruny. Na znak żałoby zastępują je kołatki. Od tego dnia przez 6 kolejnych dni nie można było prać, rąbać drzewa i młócić.
Wielki Piątek jest drugim dniem Triduum Paschalnego w Kościele Katolickim — dniem upamiętniającym mękę i śmierć Chrystusa na krzyżu. Jest to jedyny dzień w roku, kiedy nie jest odprawiana msza święta.
Wielka Sobota to dzień, w którym święci się pokarmy oraz ogień i wodę. Dawniej święciło się wszystkie potrawy przygotowane na śniadanie wielkanocne. Do bogatych gospodarstw przychodził ksiądz, który błogosławił przygotowaną święconkę. Wszyscy domownicy zbierali się przy świątecznie nakrytym stole zastawionym ciastami, jajkami i wędlinami. Biedni mieszkańcy wsi, którzy nie mogli sobie pozwolić na przyjęcie księdza, przygotowane jedzenie przynosili do najbogatszych sąsiadów. Święcenie odbywało się także na wiejskich placach, pod krzyżami i przydrożnymi kapliczkami, albo na dworskich dziedzińcach i gankach.
Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego to jeden z najważniejszych dni w Kościele Katolickim. Zaczyna się od uroczystego śniadania w gronie najbliższej rodziny, które poprzedza składanie sobie życzeń dzieląc się poświęconym jajkiem - symbolem życia, płodności, miłości oraz sił witalnych.
Poniedziałek Wielkanocny jest związany przede wszystkim z polewaniem się wodą. Dawniej śmigus i dyngus były odrębnymi obyczajami. Śmigus głównie polegał na symbolicznym biciu witkami wierzby lub palmami po nogach i oblewaniu się zimną wodą, co symbolizowało wiosenne oczyszczenie. Na śmigus nałożył się zwyczaj dyngusowania, dający możliwość wykupienia się pisankami od podwójnego lania.
Przygotowana wystawa poświęcona tematyce wielkanocnej prezentuje materiały archiwalne pochodzące z zasobu Archiwum Państwowego w Kaliszu. Materiały ilustracyjne, fotografie oraz artykuły prasowe przeplatają się z materiałami video. Prezentowane materiały pochodzą z lat 1934 - 2016.
Fotografia grupy osób siedzących przy stole podczas Świąt Wielkanocnych w Kaliszu z ok. 1934 r.
APK , Zbiór fotografii i pocztówek, sygn. 1415
Fotografia przedstawia rodzinę Jóźwiaków w klasztorze sióstr Norbertanek w Krakowie ok. 1940 r. podczas święcenia pokarmów wielkanocnych.
APK, Spuścizna rodzin Stadtmüllerów i Jóźwiaków, sygn. 48
Kartka okolicznościowa na Święta Wielkanocne drukowana w 1938 r., wysłana z Zakopanego do Krakowa w 1941 r.
APK, Zbiór materiałów dotyczących II wojny światowej, sygn. 21
Wielkanocna straż Grobu Pańskiego (tzw. Turki) z bp. włocławskim Antonim Pawłowskim (1951-1968) przed kościołem św. Mikołaja w Kaliszu.
APK, Zbiór fotografii i pocztówek, sygn. 596
Życzenia z okazji Świąt Wielkiej Nocy z 1970 r. do Tadeusza Martyna od Marii Siarkiewicz z Warszawy.
APK, Spuścizna Tadeusza Martyna z Kalisza, sygn. 3003
Życzenia w języku niemieckim z okazji Świąt Wielkiej Nocy datowane na lata 1980-1990.
APK, Spuścizna Tadeusza Martyna z Kalisza, sygn. 3002
Kartka wielkanocna z lat 80. XX w. Kartka została ofiarowana Archiwum przez Mariusza Harendarza.
APK, Zbiór fotografii, wydawnictw i druków ulotnych NSZZ "Solidarność", sygn. 211
Kartka wielkanocna z 1983 r. z życzeniami od Lecha Wałęsy dla Stanisława Kuczyńskiego.
APK, Zbiór materiałów rodzinnych, sygn. 261
Karta z życzeniami z 1988 r. w języku niemieckim z okazji Świąt Wielkiej Nocy od Tadeusza Martyna do Johana Deperman z Gohfeld.
APK, Spuścizna Tadeusza Martyna z Kalisza, sygn. 3001
Kartka wielkanocna z ok. 1990 r. Kartka trafiła do zasobu Archiwum jako dar Mariusza Harendarza.
APK, Zbiór fotografii, wydawnictw i druków ulotnych Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność", sygn. 212
Artykuł z serii Święta inaczej publikowany w "Ziemi Kaliskiej"pt. Jajka, zające i woda opisuje zwyczaje świąteczne obchodzone w różnych krajach na świecie oraz innych obrządkach religijnych i tak np. w Stanach Zjednoczonych dzieci kładąc się spać spodziewają się nazajutrz drobnego upominku pod poduszką przyniesionego przez zajączka. W Austrii najważniejszym elementem świąt jest woda, której nie wylewa się, lecz jest ona przechowywana przez narzeczeństwo aż do dnia ślubu, co gwarantować ma szczęście w życiu małżeńskim. Natomiast Świadkowie Jehowy, chociaż nie obchodzą dnia Zmartwychwstania Pańskiego, to spotykają się podczas Wielkiego Piątku we własnym rodzinnym gronie rozpamiętując śmierć Chrystusa na krzyżu.
Biblioteka APK, Jaja, zające i woda, "Ziemia Kaliska", 1992, nr 16, s. 6
Sonda uliczna z 1995 r., podczas której zapytano mieszkańców Kalisza co powinno znajdować się w koszyczku wielkanocnym.
APK, Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu, sygn. 167
Film z 1992 r. przedstawiający Ewę Zajglewicz, która zajmuje się malowaniem wielkanocnych pisanek.
APK, Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu, sygn. 14
Wielka Sobota - święcenie pokarmów oraz groby pańskie w kaliskich kościołach w 1996 r.
APK, Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu, sygn. 151
Film z 1995 r. przedstawiający święcenie pokarmów w kaliskim kościele wraz z komentarzem na temat historii święconki.
APK, Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu, sygn. 158
Film z 1995 r. prezentujący groby pańskie.
APK, Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu, sygn. 158
Film prezentujący groby pańskie w trzech kaliskich kościołach - Kościele Opatrzności Bożej, Bazylice św. Józefa oraz Kaliskiej Katedrze.
APK, Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu, sygn. 14
Film prezentujący święcenie pokarmów oraz groby pańskie w różnych kaliskich kościołach w 1993 r.
APK, Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu, sygn. 159
Film przedstawiający kaliską młodzież w Lany Poniedziałek 1992 r.
APK, Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu, sygn. 14
Krótka notka nawiązująca do Niedzieli Palmowej, poprzedzającej Wielki Tydzień przed Świętem Zmartwychwstania Pańskiego. Święto to zostało ustanowione na pamiątkę przybycia Chrystusa do Jerozolimy. Rozpoczyna okres przygotowania duchowego do świąt, będącego wyciszeniem, skupieniem i przeżywaniem męki Chrystusa. Dawniej palemki splatało się samodzielnie. Obecnie popularnością cieszą się jednak te kupne, zazwyczaj zrobione z bukszpanu, gałązek wierzby, różnych suszonych kwiatów i ziół.
Biblioteka APK, "Ziemia Kaliska", 1994, nr 23, s. 1
Artykuł pt. "Tak jak każe tradycja"Elżbiety Bielewicz opisujący tradycje, obrzędy i zwyczaje wielkanocne opowiadane przez Panią Bożenę Zadka i jej mamę Teresę Frankowską - mieszkanki wsi Renta w gminie Kraszewice.
Biblioteka APK, Tak jak każe tradycja, "Ziemia Kaliska", 1995, nr 29 - 31, s. 8
"Korespondencja własna z Jerozolimy. Droga Krzyżowa"artykuł Kazimierza Sobolewskiego opisuje poszczególne etapy jakie turysta musi przejść podczas drogi krzyżowej w Jerozolimie. Via Dolorosa (droga cierpienia), czyli ostatnia droga Chrystusa na Golgotę przebiegała przez miasto ze wschodu na zachód, od Bramy Św. Szczepana przez dzielnicę muzułmańską aż do Bazyliki Grobu Pańskiego w dzielnicy łacińskiej. W każdy piątek w Jerozolimie odprawiane jest nabożeństwo drogi krzyżowej, którą prawdopodobnie przemierzył Chrystus niosąc krzyż na Golgotę.
Biblioteka APK, Korespondencja własna z Jerozolimy. Droga Krzyżowa, "Ziemia Kaliska", 1995, nr 29 -31, s. 7
Biblioteka APK, "Ziemia Kaliska", 1996, nr 26 - 28, s. 1
Biblioteka APK, Kiwi z Chrzanem, "Ziemia Kaliska", 1996, nr 26 - 28, s. 5
Biblioteka APK, Humorystyczny rysunek Tomasza Wilczkiewicza, "Ziemia Kaliska, 1996, nr 26-28 s. 12
"Turki"to nazwa regionalna, znana szczególnie w Polsce południowo-wschodniej, oznacza straże pełniące wartę przy grobie Chrystusa od Wielkiego Piątku aż do Niedzieli Wielkanocnej. Przypuszcza się, że tradycja ta wywodzi się od zakonu Kanoników Regularnych Stróżów Grobu Chrystusowego zwanego Bożogrobcami. Każdy odział ma swoje własne mundury, które zdobione są ornamentami tureckimi. Oddziałem dowodzi basza. Dla strojów "Turków"charakterystyczne są wysokie nakrycia głowy, zwane czakami przybrane kwiatami z bibuły, papieru i piór.
Biblioteka APK, Wielkanocny Turek, "Ziemia Kaliska", 1997, nr 24 - 26, s. 6
Kartka wielkanocna z 1999 r. wysłana do senatora Andrzeja Krzaka od senatora Andrzeja Sikory, APK, Biuro Senatorskie Senatora RP Andrzeja Krzaka w Ostrowie Wielkopolskim, sygn. 16.
Artykuł na temat najbardziej znanej na całym świecie drogi krzyżowej w rzymskim Koloseum, której pomysłodawcą był św. Leonard z Porto Maurizio, a zorganizowana została po raz pierwszy w 1750 r. przez papieża Benedykta XIV. Po dziś dzień droga krzyżowa w rzymskim Koloseum odprawiana jest w Wielki Piątek, pod przewodnictwem Papieża.
Biblioteka APK, Męka Pańska w Wiecznym Mieście, "Opiekun", 2016, nr 6, s. 30-31
Artykuł na temat Ciemnej Jutrzni, modlitwy która odprawiana jest przed świtem w Wielki Piątek i Wielką Sobotę Triduum Paschalnego. Podczas tej modlitwy zapala się świecznik z 15 świecami oraz 6 świec na ołtarzu, które w trakcie obrzędu są stopniowo gaszone (obrzęd ten sięga VIII w.). Nie zostanie wygaszona ostatnia najwyższa świeca, która pozostaje płonąca, tzw. świeca Chrystusowa.
Biblioteka APK, Misterium ciszy, "Opiekun", 2016, nr 6, s. 32-33
