Wielkopolski Kongres Pamięci Narodowej

W dniach 18-19 czerwca 2024 r., na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich odbywał się Wielkopolski Kongres Pamięci Narodowej organizowany przez Instytut Pamięci Narodowej. Kongresowi towarzyszyło wiele przedsięwzięć o charakterze naukowym, edukacyjnym oraz popularyzatorskim.

19 czerwca zorganizowano panel dyskusyjny pt. "Czas przełomu 1989 roku w Wielkopolsce i na Ziemi Lubuskiej" moderowany przez prof. dr. hab. Krzysztofa Brzechczyna. W dyskusji udział wzięli: prof. UAM dr hab. Paweł Stachowiak (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM) prof. UAM dr hab. Konrad Białecki (IPN Oddział w Poznaniu/ Wydział Historii UAM), dr hab. Waldemar Handke, dr hab. Elżbeta Wojcieszyk (IPN Oddział w Poznaniu) oraz dr Grażyna Schlender (Archiwum Państwowe w Kaliszu).

Dr Grażyna Schlender w swoim wystąpieniu mówiła o roku 1989 w województwie kaliskim, przede wszystkim o odtwarzaniu struktur NSZZ "Solidarność". Proces ten zaczął się w Duszpasterstwie Ludzi Pracy działającym przy klasztorze oo. Jezuitów w Kaliszu. W styczniu do Kalisza przyjechał z polecenia KKW Bogdan Narożny z Wrześni i przekazał wytyczne dotyczące tworzenia struktur regionalnych. 14 stycznia utworzono Komitet Organizacyjny TZR. W skład jego wchodzili: Anna Binder, Stanisław Kordelas, Jan Marciniak, Stanisław Słodkiewicz, Wojciech Smaga i Wanda Znajkiewicz. Na czele komitetu stanął Jan Mosiński z "Runoteksu". Informacje o tym podała Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa, a nazwiska członków komitetu odczytał z ambony po wszy świętej o. Stefan Dzierżek w kościele oo. Jezuitów. Bardzo szybko utworzono w prywatnym mieszkaniu Anny Binder przy ulicy Górnośląskiej punkt informacyjno-konsultacyjny, w którym rejestrowały się TKZ NSZZ "S" z Kalisza i województwa kaliskiego. Stałe struktury Regionu Wielkopolska Południowa utworzono podczas II WZD w lutym 1990. Przewodniczącym Zarządu Regionu NSZZ "Solidarność" został Jan Mosiński. W związku z bardzo szybką zmieniającą się sytuacja polityczną i zbliżającymi się wyborami, nadszedł czas na tworzenie Komitetów Obywatelskich w całym województwie. Pierwszy komitet powstał w Ostrowie Wielkopolskim z inicjatywy doc. Uniwersytetu Wrocławskiego Jerzego Pietrzaka. Opierał się on w dużym stopniu na członkach Komitetu Odbudowy Pomnika Kardynała Mieczysława Halki Ledóchowskiego w Ostrowie Wielkopolskim. Podobne komitety powstawały w całym województwie. Ważna datą w kampanii wyborczej był 18 kwietnia 1990, kiedy w siedzibie KIKU przy klasztorze oo. Jezuitów powstał Komitet Obywatelski NSZZ "Solidarność" Województwa Kaliskiego. Jego pracami kierował Jerzy Pietrzak. 4 czerwca 1989 r. odbyły się wybory. W województwie kaliskim udało się wprowadzić do parlamentu wszystkich kandydatów. Czterech posłów i dwóch senatorów. Jerzy Koralewski, Czesław Kurzajewski, Bohdan Pilarski i Józef Sałata zostali posłami, Jerzy Pietrzak i Edward Wende senatorami. Już po wyborach w Kaliszu doszło do wyraźnego podziału sceny politycznej. W grudniu 1989 zwolennicy porozumienia i szerokiej współpracy zorganizowali w Kaliszu obrady Wojewódzkiego Okrągłego Stołu. Udział w nich wzięli szef ówczesnej Solidarności Jan Mosiński, Feliks Pałys dawny członek AK, reprezentujący PSL, które powstało po rozpadzie ZSl oraz Wincenty Pawlaczyk ze Stronnictwa Demokratycznego. Stronę solidarnościową wspierali m.in. o. Stefan Dzierżek i ks. Dziekan Andrzej Gaweł. Po drugiej stronie stołu siedzieli wojewoda kaliski Marian Jóźwiak i przewodniczący MRN Artur Żłobiński. PZPR nie została dopuszczona do obrad. Inny bardziej radykalny kierunek reprezentowali członkowie Kaliskiego Klubu Politycznego "Wolni i Solidarni". Zgodnie z postulatami Solidarności Walczącej ze stanu wojennego nie chcieli oni żadnych rozmów z komunistami, a dążyli do rozliczenia winnych zwłaszcza stanu wojennego. Domagali się też wycofania z Polski wojsk radzieckich oraz rozwiązania Układu Warszawskiego i RWPG. W skład grupy tej wchodzili: Krzysztof Brzechczyn. Krzysztof Doman, Lucyna Prylińska i Teresa Szymańska oraz Marek Wiśniewski. "Wolni i Solidarni" przy poparciu KPN, Chrześcijańsko Demokratycznego Stronnictwa Pracy i Niezależnego Ruchu Kombatanckiego AK doprowadzili do usunięcia z centrum Kalisza pomnika poświęconego tzw. utrwalaczom władzy ludowej to jest - pracownikom UB, żołnierzom KBW, członkom ORMO i funkcjonariuszom MO. Pomnik stał w alei Wolności nieopodal teatru i sądu od 1965 r.