29 sierpnia 2023 r. w siedzibie Archiwum Państwowego w Kaliszu, we współpracy z Kaliskim Towarzystwem Przyjaciół Archiwaliów zorganizowano prelekcję Jerzego Sówki pt. "Historia Kościoła w Ostrowie". Wzięli w nim udział członkowie KTPA oraz sympatycy kaliskiego Archiwum.
Jerzy Sówka w latach 1965-1984 był związany zawodowo z zakładem Mera ZAP w Ostrowie Wlkp., gdzie współorganizował "Solidarność" w 1980 r. W latach 1990-2006 był wiceprzewodniczącym Zarządu Regionu NSZZ "Solidarność" Wielkopolska Południowa, a przez 20 lat delegatem na Wojewódzki Zjazd Delegatów. Obecnie przebywa na emeryturze. Od 2012 r. jest prezesem Klubu Historycznego im. gen. Stefana Roweckiego "Grota" w Ostrowie Wlkp. Pasjonuje się historią oraz numizmatyką.
Prelegent postawił przed sobą niełatwe zadanie - podjął się scharakteryzowania w skrócie historii Kościoła Katolickiego (jako instytucji) na terenie Ostrowa Wielkopolskiego. W 1404 r. miasto już istniało, ale nadal nie miało własnej świątyni. Wierni do kościoła chodzili do pobliskiego Wysocka. Pierwsza informacja o kościele w Ostrowie pochodzi z 1434 r. Dziedzic Jerzy z Ostrowa przekazał wówczas darowiznę dla powstającej w Ostrowie parafii. Druga z kolei informacja powstała w 1784 r. i wzmiankuje się w niej, że stary nieistniejący już kościół stał 378 lat. Pierwszy kościół początkowo był pod wezwaniem św. Andrzeja i św. Doroty, później Nawiedzenia NMP, św. Stanisława Biskupa i Męczennika oraz św. Doroty. W 1510 r. wymieniono już tylko imię św. Stanisława i św. Doroty. Nie zachowała się żadna rycina przedstawiająca tę świątynię. Pierwszy kościół istniał do 1784 r.
Do wybudowania drugiego kościoła przyczynił się w dużym stopniu Michał Hieronim Radziwiłł. W 1779 r. zobowiązał się on do wybudowania nowej świątyni w przeciągu 3 lat. Dokument zobowiązywał miejscowego proboszcza do realizacji tego dzieła. Rola ta przypadła ks. Franciszkowi Chrzanowskiemu. Nowa świątynia została wybudowana z bali drewnianych, na niskim murowanym fundamencie, pokryto go drewnianymi szkudłami. Kościół nie miał wieży, a drewniana dzwonnica stała obok niego. Ołtarz główny znajdował się po wschodniej stronie, a wejście główne od strony zachodniej. Wiadomo, że świątynia była wyposażona w organy. Zachowały się opisy ostatnich chwil funkcjonowania tego budynku sakralnego. W "Gazecie Ostrowskiej" z 4 października 1906 r. pisano: Po raz ostatni odprawiono dwie msze w starym kościele o godz. 8 i 9.30 30 września 1906 r. poczem wygłosił do głębi wzruszające kazanie ks. Lisiecki, żegnając stary kościół drewniany, do którego nie tylko obecni ale i przodkowie chodzili szukać pociechy lub dziękować za doznane łaski przez 120 lat. Po kazaniu odśpiewano Te Deum i suplikacje, poczem przeniesiono Najświętszy Sakrament w procesji do nowego kościoła, w którym ks. Dziekan Grośty z Odolanowa odprawił uroczystą Mszę św.
Fundusze na budowę trzeciego kościoła w kwocie 12 000 talarów postanowił przekazać Bogusław Radziwiłł. Stanowiło to 1/3 kosztów. Pozostałą część zobowiązali się zebrać parafianie. Zbiórka przebiegała ze zmiennym szczęściem. Ostatecznie, w 1893 r. ks. Walenty Śmigielski zdecydował się rozpocząć budowę. Świątynia została zaprojektowana wedle pomysłu Sylwestra Pajzderskiego, który w czasie prowadzenia prac rozwiódł się z żoną i wziął drugi ślub w kościele ewangelickim, co stało się powodem do zerwania z nim dalszej współpracy. Jego dzieło dokończył Roger Sławski. Kamień węgielny pod budowę poświęcono i wmurowano 9 października 1904 r. Budowa pochłonęła równowartość ok. 143 kg czystego złota. Uroczysta konsekracja odbyła się 6 października 1907 r. Dokonał jej ks. biskup Edward Likowski. Ksiądz Walenty Śmigielski nie doczekał tego momentu - zmarł 3 marca 1906 r. Tak nową świątynię opisywał ks. Alfred Mąka: Nowy kościół w Ostrowie jest jednym z największych kościołów wybudowanych w tym czasie. Świątynia przypomina stylem kościoły gotyckie w północnych Włoszech, lecz w pranie i formie pomyślana jest w oryginale. (...) Jest to bazylika z trzema nawami i nawa krzyżową. Prezbiterium wznosi się wyżej ponad resztę kościoła i tworzy oktogon o średnicy 16 metrów, ozdobiony galerią z kolumienek z białego piaskowca.
Jerzy Sówka na koniec swojej prelekcji dodał, że w latach 1935-1939 funkcjonowała w Ostrowie jeszcze jedna parafia - Parafia Wojskowa św. Mikołaja na terenie koszar wojskowych przy ul. Kościuszki, w których stacjonował wówczas 60 Pułk Piechoty. Kościół ten zakończył swoją działalność w sposób naturalny w momencie opuszczenia garnizonu przez wojsko we wrześniu 1939 r.
Wystąpienie spotkało się z dużym zaciekawieniem, goście pytali prelegenta o losy poszczególnych kapłanów związanych z budową świątyń ostrowskich oraz o świątynie wzniesione na terenie Ostrowa dla przedstawicieli innych wyznań.
