4 października 2022 r. w sali recepcyjnej kaliskiego ratusza odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa pt. "Maria Konopnicka - życie, twórczość, upamiętnienie", zorganizowana w ramach obchodów Roku Marii Konopnickiej przez Archiwum Państwowe w Kaliszu i Miasto Kalisz.
W obradach uczestniczyli m. in. Prezydent Miasta Kalisza Krystian Kinastowski, Naczelnik Wydziału Kultury i Sztuki, Sportu i Turystyki Urzędu Miasta Kalisza Grażyna Dziedziak, radny miejski i członek Komisji Pamięci Historycznej Miasta Kalisza Sławomir Lasiecki, dyrektor Książnicy Pedagogicznej im. A. Parczewskiego Jolanta Nowosielska, prezes Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk prof. dr hab. Krzysztof Walczak, senator RP I kadencji prof. dr hab. Jerzy Pietrzak wraz z małżonką, prezes Stowarzyszenia im. H. Sutarzewicz w Kaliszu Elżbieta Stadtmüller, Jolanta Stasiak-Dróżdż reprezentująca dyrektora Kuratorium Oświaty w Poznaniu Delegatura w Kaliszu, Prezes Ochotniczej Straży Pożarnej w Kaliszu Grzegorz Kuświk, dyrektor generalny Instytutu Kaliskiego Mateusz Niżniowski, Monika Sobczak-Waliś z Miejskiej Biblioteki Publicznej im. A. Asnyka w Kaliszu, Agnieszka Ewiak, członkowie Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Archiwaliów: Sylwia Kwiatkowska, Anna Jabłkowska-Klimas, Dariusz Trenkler, Józef Kaczkowski, miłośnicy i przyjaciele Archiwum oraz przedstawiciele mediów, a także młodzież ze Szkoły Podstawowej nr 8 w Kaliszu, Szkoły Podstawowej nr 10 im. Marii Konopnickiej w Kaliszu, I Liceum Ogólnokształcącego w Kaliszu, V Liceum Ogólnokształcącego w Kaliszu i Zespołu Szkół Ekonomicznych w Kaliszu.
W charakterze prelegentów mieliśmy okazję gościć: dyrektora Archiwum Państwowego w Suwałkach Sławomira Filipowicza, Anetę Kolańczyk, dyrektora Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu Pawła Bukowskiego, dziekana Wydziału Pedagogiczno-Artystycznego w Kaliszu UAM w Poznaniu prof. UAM dr. hab. Piotra Łuszczykiewicza, Zbigniewa Fałtynowicza z Muzeum im. Marii Konopnickiej Oddział Muzeum Okręgowego w Suwałkach. Z przyczyn niezależnych na obrady nie przybyła dr Teresa Kaczorowska reprezentująca Związek Literatów na Mazowszu.
Dyrektor APK dr Grażyna Schlender powitała wszystkich gości nadmieniając przy tym, że Maria Konopnicka mieszkała w Kaliszu przez 12 lat i tutaj debiutowała na łamach "Kaliszanina". Bieżący rok, w którym przypada 180. rocznica urodzin poetki, został przez Sejm RP ogłoszony Rokiem Marii Konopnickiej. Znawcy tematu z różnych stron Polski i z Kalisza opowiedzą o niełatwym życiu i twórczości poetki, a także o śladach, jakie Konopnicka zostawiła w historii, głównie w archiwach i muzeach oraz w jaki sposób została upamiętniona. Kalisz stał się dzisiaj centralnym miejscem obchodów roku Marii Konopnickiej w Polsce - dodała dr Grażyna Schlender.
Prezydent Miasta Kalisza Krystian Kinastowski oficjalnie otworzył obrady konferencyjne. Dodał przy tym, że Kalisz to miasto, z którego wywodzi się wielu artystów, pisarzy i poetów. Jak słusznie zauważył prezydent miasta Kalisza, również Maria Konopnicka - jedna z najwybitniejszych pisarek w historii literatury polskiej - była związana silnie z naszym miastem. Tu spędziła dzieciństwo i lata wczesnej młodości. 180. rocznica urodzin Marii Konopnickiej stała się w - jak nazywała Kalisz - rodzinnym mieście okazją do przypomnienia jej biografii, dorobku literackiego, ale także działalności społecznej i patriotycznej wybitnej poetki, popularyzatorki idei niepodległościowych.
Moderatorem pierwszej części obrad był prof. UAM dr hab. Piotr Łuszczykiewicz. Referat pt. Maria Konopnicka i Suwałki. Źródła, pamięć, wiedza, tradycja wygłosił Sławomir Filipowicz. Prelegent stwierdził, że Konopnicka wzbudza obecnie ogromne zainteresowanie. W przeszłości mieszkańcy Suwałk pamiętali, że ta wybitna poetka i pisarka urodziła się w ich mieście. Wiedza ta nie była jednakże długo potwierdzona źródłowo. Dowodem bezpośrednich kontaktów suwałczan z Marią Konopnicką jest jednakże dopiero adres hołdowniczy z okazji jej uroczystości jubileuszowych, zorganizowanych w Krakowie i Lwowie w 1902 r. W 1911 r. w wydawnictwie "Grunwald. Kalendarz na Królestwie Polskie i Litwę na 1911" zapisano, że Konopnicka podarowała dla muzeum suwalskiego swój portret olejny. Jego autorką była najpewniej Maria Dulębianka. W 1918 r. odszukano akt urodzenia poetki i opublikował go w "Kurierze Warszawskim". W okresie międzywojennym w Suwałkach funkcjonowało gimnazjum żeńskie, któremu patronowała Maria Konopnicka, a w centrum miasta była ulica jej imienia. W 25. rocznicę śmierci autorki "Roty" - 8 października 1935 r. na domu przy ul. Kościuszki 31 wmurowano tablicę upamiętniającą fakt jej urodzin w tym miejscu. W 1963 r. otwarto Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną im. Marii Konopnickiej oraz odsłonięto pomnik wykonany z piaskowca przez Bohdana Chmielewskiego. W kwestii uporządkowania wiedzy o pierwszych latach życia Konopnickiej dużą rolę odegrali: pracująca w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Białymstoku Oddziale Terenowym w Suwałkach Irena Filipowicz oraz pracujący w muzeum suwalskim jej mąż Zygmunt. Efektem ich prac były artykuły, które ukazały się w "Roczniku Białostockim" praz publikacji pt. "Suwalskie lata Marii konopnickiej". Na kanwie tych ustaleń udało się w Suwałkach utworzyć muzeum poetki w domu, w którym się urodziła.
Aneta Kolańczyk skupiła się na przedstawieniu losów Mari Konopnickiej w Bronowie, Gusinie i Warszawie. Można je odtworzyć na podstawie listów poetki m.in. do stryja Ignacego i przyjaciółki Elizy Orzeszkowej. Był to wyjątkowo trudny czas dla Marii. Zmarły wówczas jej dwie siostry i ojciec. Poza tym Konopnicka już od jakiegoś czasu była rozczarowana małżeństwem z Jarosławem. Jak sama przyznała, jej mąż bardziej interesował się cudzymi dziećmi chłopskiego pochodzenia, niż własnymi.
W 1877 r. opuściła Jarosława i przeprowadziła się do ojca do Warszawy. Tam, już po śmierci Józefa Wasiłowskiego, przeprowadzała się wielokrotnie, doznając nie raz biedy. Mieszkała na ul. Piekarskiej, Pięknej, Hożej, Wilczej, Chmielnej, Smolnej, Wiejskiej i Nowym Świecie. W 1890 r. wyjechała z Warszawy i rozpoczęła się jej tułaczka po świecie. Tymczasem Jarosław w 1868 r. musiał sprzedać Bronów, a w 1883 r. usunięto go z dzierżawionego Gusina. Maria do końca jego życia ratowała go finansowo i spłacała jego długi. Dług dla służącej z 1877 r. spłacała do 1905 r. Dla swoich dzieci chciała lepszej przyszłości. Miała głód wiedzy. Chociaż nie odebrała wielkiego wykształcenia była niezwykle ambitną osobą.
Zbigniew Fałtynowicz w swoim wystąpieniu pt. Pamiętanie Konopnickiej - suwalskie ślady w biografii i twórczości pisarki skupił się na kwestii "niepamiętania" Konopnickiej o Suwałkach. Nigdy nie odwiedziła miasta, w którym się urodziła. Wynikało to na pewno w jakimś stopniu z ówczesnej sytuacji geopolitycznej. Uwieczniała jednak Suwałki w swojej twórczości. W tekście pt. "Z cmentarzy" opisała Mogiłki w Suwałkach. Z kolei w utworze "Anusia" opisuje swoje dzieciństwo. Tytułowa Anusia to opiekunka małej Marysi i jej rodzeństwa pracująca w suwalskim domu Wasiłowskich. Maria Konopnicka spędziła w Suwałkach pierwsze 7 lat swojego życia. To niewiele. Jednak wtedy rodziło się w niej poznanie świata, kształtowała się jej moralność i wyobraźnia.
Miłym akcentem w przerwie pomiędzy wystąpieniami był koncert uczniów i pedagogów Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. Henryka Melcera w Kaliszu pt. Maria Konopnicka na każdą porę roku. Podniosłym momentem było szczególnie wysłuchanie na stojąco "Roty" odegranej na akordeonie przez Mikołaja Michalczyka, a także utworu Fryderyka Chopina pt. "Nokturn cis-moll" w wykonaniu Anastazji Drytkiewicz.
Moderatorem drugiej części obrad był Sławomir Filipowicz. Paweł Bukowski w Żarnowca zaprezentował zbiór fotografii m. in. z przyjazdu Konopnickiej do dworku. To w tym miejscu została napisana "Rota". Żarnowiec jest także miejscem przechowywania największej ilości pamiątek po wielkiej pisarce. W zasobie muzeum znajduje się kilkaset adresów hołdowniczych nadsyłanych z całego świata. Maria Konopnicka, choć była znana na całym globie, nie zapominała o potrzebach swoich małych sąsiadów. Działała społecznie na rzecz oświaty najmłodszych. Pomogła wykształcić ok. 20 dzieci, które dzięki jej pomocy, uzyskały awans społeczny. Wiele podróżowała - dysponowała własnym powozem. Pojawiała się m. in. w Krośnie, Przemyślu i innych okolicznych miastach. W Żarnowcu mieszkała w okresie lat 1903-1910, ale faktycznie przebywała tam tylko 4 lata. Resztę spędziła na wyjazdach.
Prof. dr hab. Piotr Łuszczykiewicz zatytułował swój referat Maria Konopnicka - geniusz komunikatywności. Słowa te o poetce wypowiedział Adam Grzymała-Siedlecki. Oceniano ją jednak niejednoznacznie. Początkowo uznawano ją za konserwatywną patriotkę. Później przedstawiciele Kościoła Katolickiego zarzucali jej bluźnierstwo. Jan Lechoń uważał, że praca ją złamała, a mogła zostać wielką poetką. Tymczasem ona sama wybrała swoją drogę życiową. Nie zmarnowała wcale swojego talentu. Podobne zarzuty stawiano przecież Matejce, czy Moniuszce. Konopnicka pisała o tym wszystkim, co boli człowieka - o ucisku, biedzie, niesprawiedliwości społecznej. My dzisiaj dopiero uczymy się poznawać na nowo Marię Konopnicką, także w Kaliszu.
W ostatnim wystąpieniu dr Anna Bestian-Zając omówiła źródła do życia, twórczości i upamiętnienia Marii Konopnickiej znajdujące się w zasobie Archiwum Państwowego w Kaliszu, skupiając się w sposób szczególny na tych dokumentach, które zostały wytworzone w okresie życia Marii, ze szczególnym uwzględnieniem akt metrykalnych z parafii św. Józefa i Mikołaja w Kaliszu, zapisach notarialnych (Notariusz Wojciechowski Nepomucen w Kaliszu, Notariusz Ordon Emilian w Kaliszu, Notariusz Rościszewski Stanisław w Kaliszu, Notariusz Niwiński Jan w Kaliszu), dokumentacji zgromadzonej w zespole Rada Opiekuńcza Zakładów Dobroczynnych Powiatu Kaliskiego, czy Naczelnik Powiatu Kaliskiego 1817-1866 [1867]. Oprócz tego prelegentka zaprezentowała przykładowe archiwalia upamiętniające Marię Konopnicką zgromadzone w: Zbiorze druków ulotnych, Zbiorze fotografii i pocztówek, Spuściźnie Tadeusza Martyna z Kalisza, Spuściźnie Henryka Wrotkowskiego z Kalisza, Zbiorze czasopism, Aktach miasta Kalisza Studium Nauczycielskim w Kaliszu, Zbiorze materiałów rodzinnych, Inspektoracie Szkolnym w Ostrowie Wielkopolskim, Urzędzie Wojewódzkim w Kaliszu, Zbiorze kronik i ksiąg pamiątkowych, Spuściźnie Stanisława Perlińskiego, Spuściźnie Andrzeja Genstwy z Kalisza, Wojewódzkiej Radzie Narodowej w Kaliszu, Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Kaliszu, PTTK Zarząd Oddziały w Kaliszu.
Obrady konferencyjne zostały zamknięte przez dr Grażynę Schlender, która zapowiedziała, że pokłosiem konferencji będzie książka, która ukaże się drukiem jeszcze w tym roku. Osobne słowa podziękowania skierowała także do Prezydenta Miasta Kalisza Krystiana Kinastowskiego, przybyłych prelegentów, moderatorów i wszystkich osób związanych z organizacją konferencji. Przyjezdni goście zostali obdarowani suwenirami APK oraz Miasta Kalisz, na pamiątkę wykonano także wspólną fotografię.
