25 lutego 2021 r. w siedzibie Archiwum Państwowego w Kaliszu odbyła się konferencja prasowa, w której udział wzięli: dyrektor APK dr Grażyna Schlender, kaliski radny reprezentujący Stowarzyszenie Pro Kalisia, architekt Ireneusz Janiak, major Ewa Saganowska reprezentująca Rektora-Komendanta Wyższej Szkoły Kryminologii i Penitencjarystyki w Warszawie gen. dr. Marcina Strzelca.
Dr Grażyna Schlender powitawszy wszystkich wyjaśniła, że w ramach konferencji zostaną omówione trzy kwestie: upamiętnienia Żołnierzy Wyklętych, program X Marcowego Maratonu Archiwalnego, najważniejsze wydarzenia kulturalne organizowane przez APK w 2021 r.
Dyrektor APK wspomniała, że Archiwum Państwowe w Kaliszu w ramach działalności statutowej skupia się m. in. na gromadzeniu materiałów archiwalnych. Do zadań placówki należy także pielęgnowanie pamięci o patriotach, którzy stracili życie za nasza wolność.
Za namową Poseł Joanny Lichockiej Archiwum Państwowe w Kaliszu włączyło się w akcję upamiętnienia Żołnierzy Wyklętych zamordowanych w kaliskim więzieniu. W przedsięwzięcie zaangażowało się także Stowarzyszenie Pro Kalisia i Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Archiwaliów. Od 1 marca 2019 r. na murach kaliskiego więzienia wisi baner. Z uwagi na remont budynku zostanie on niedługo usunięty. Powstał plan by zastąpić go obeliskiem.
Radny Leszek Ziąbka dopowiedział, że dodatkowo interpeluje od 3 lat u władz miejskich o rozświetlenie miasta 1 marca barwami narodowymi - w Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Pomysł postawienia obelisku natomiast ma nawiązywać bezpośrednio do form historycznego upamiętnienia powstańców styczniowych.
Architekt Ireneusz Janiak przedstawił szczegóły planowanego założenia i zaprezentował projekt. Powstanie obelisk z piaskowca oraz wizerunek Polski jako alegoria stalowych drzwi więziennych do celi śmierci. Obok staną dwa znicze - symbol płomieni wolności. Projekt zakłada wykorzystanie istniejących już czterech fundamentów. Monument zostałby osadzony przed murami więzienia.
Dr Grażyna Schlender zwróciła dodatkowo uwagę na napisy, jakie miałyby się znaleźć na obelisku: nazwiska poległych Żołnierzy Wyklętych, a na płycie głównej tekst: "Przechodniu, zatrzymaj się i odmów modlitwę w intencji Żołnierzy Wyklętych, którzy walcząc o wolną i niepodległą Polskę, zostali straceni w latach 1946-1948 w kaliskim więzieniu" i fragment "Elegii o chłopcu polskim" autorstwa Krzysztofa Kamila Baczyńskiego: "Zanim padłeś, jeszcze ziemię przeżegnałeś ręką. Czy to była kula, synku, czy to serce pękło?".
Major Ewa Saganowska dopowiedziała, że na chwilę obecną trwa remont sal wewnątrz byłego więzienia kaliskiego. Z czasem obejmie on także elewację zewnętrzną. Z uwagi na zabytkowy charakter obiektu i pandemię koronawirusa trudno wyrokować jak długo będą trwały prace remontowe. Rektor-Komendant gen. dr Marcin Strzelec popiera natomiast sam pomysł upamiętnienia Żołnierzy Wyklętych.
Nie jest jeszcze przesądzone, czy powstanie cały monument, czy tylko tablica pamiątkowa. Wszystko zależy od dostępności funduszy. Pomysłodawcy chcieliby połączyć ze sobą kilka źródeł finansowania. Niewykluczone, że będzie zorganizowana zbiórka społeczna. Większość funduszy pochodziłaby jednak z programów ministerialnych. W założeniu obelisk miałby pojawić się przed kaliskim więzieniem za ok. 2-3 lata.
W dalszej części spotkania dr Grażyna Schlender omówiła program tegorocznego Marcowego Maratonu Archiwalnego. Impreza odbywa się corocznie w marcu, na pamiątkę przyjęcia do zasobu pierwszych akt w kaliskim archiwum w 1951 r. Dziesiąta odsłona Marcowego Maratonu Archiwalnego składa się z wielu propozycji zarówno dla dzieci i młodzieży oraz dla dorosłych. Zaciekawi z pewnością nie tylko miłośników historii regionu kaliskiego, ale także osoby zainteresowane dziejami kaliskiego archiwum i archiwaliami.
W 2021 r. Archiwum Państwowe w Kaliszu obchodzi bowiem 70 rocznicę istnienia. Z racji pandemii koronawirusa ograniczamy ilość imprez otwartych, w których można uczestniczyć bezpośrednio na rzecz działalności w sieci.
Do wydarzeń, do udziału w których zapraszamy wszystkich zainteresowanych, można zaliczyć: upamiętnienie ofiar reżimu komunistycznego w Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy Wyklętych przed gmachem kaliskiego więzienia (1 marca), prelekcję Prezesa Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Archiwaliów Mariusza Kurzajczyka pt. "Kiedy naprawdę powstała Prosna Kalisz? Między prawdą a mitem. Z historii kaliskiego sportu" (16 marca), promocję 4 tomu Encyklopedii Solidarności organizowaną we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi i NSZZ "Solidarność" Region Wielkopolska Południowa i prelekcję dr Grażyny Schlender na temat stanu wojennego w Regionie Wielkopolska Południowa (Akcelerator Kultury, 22 marca).
Miłośnikom internetu i najnowszych technologii polecamy szczególnie premierę filmu edukacyjnego pt. "Po-szukaj na szukaj-u" (4 marca), premierę filmu pt. "70 lat nieprzerwanej działalności Archiwum Państwowego w Kaliszu" (29 marca), wystawę on-line pt. "Choroby i epidemie jako odwieczni towarzysze ludzkiego losu" (pod koniec marca) - dostępne na stronie internetowej www.archiwum.kalisz.pl i na profilu facebookowym APK. Za pośrednictwem internetu będziemy także popularyzować projekt "Autor Movie" Miejskiej Biblioteki Publicznej im. A. Asnyka w Kaliszu, w którym wystąpili redaktor i autorzy książki pt. "Fibigerowie. Twórcy kaliskich fabryk fortepianów i pianin (1878-2016)" i projekt "Galeria na fotelu - czytelnicy - czytelnikom" Książnicy Pedagogicznej im. A. Parczewskiego w Kaliszu, do którego zaproszono dr Grażynę Schlender.
10 marca odbędzie się spotkanie dla darczyńców, którzy w 2020 r. przekazali swoje archiwalia do zasobu APK, a 15 marca ogłosimy kolejną edycję konkursu "Ad fontes! Odkrywamy tajemnice Kalisza i regionu kaliskiego", który z okazji jubileuszu 70 lat APK przyjmie nieco inną, atrakcyjną dla dzieci i młodzieży formę. Zadaniem uczestników będzie nakręcenie filmu upamiętniającego wszystkie siedziby APK na przestrzeni minionych 70 lat.
Dyrektor APK nadmieniła także, że w 2021 r. ukażą się dwa wydawnictwa: w czerwcu i na przełomie listopada i grudnia. Pierwsze, upamiętniające 70 lat nieprzerwanej działalności Archiwum Państwowego w Kaliszu i drugie pt. "Ludzie Solidarności, opozycji demokratycznej i Żołnierze Wyklęci kontra obrońcy systemu komunistycznego". We wrześniu 2021 r. APK będzie organizatorem konferencji o stanie wojennym w 40. rocznicę jego ogłoszenia.
W konferencji prasowej udział wzięli: Katarzyna Marciniak i Maria Dębińska z "Życia Kalisza", Marcin Woźniak z portalu www.calisia.pl, Bartłomiej Hypki z "Ziemi Kaliskiej".
