W poniedziałek 7 grudnia 2020 r. pracownicy Archiwum Państwowego w Kaliszu wzięli udział w formie zdalnej w zebraniu naukowym. Tego dnia mieliśmy okazję wysłuchać referatu Edyty Pietrzak pt. Spuścizna Tadeusza Martyna z Kalisza – metody opracowania, zawartość i wykorzystanie. Edyta Pietrzak jest kierownikiem Oddziału II Opracowania i Udostępniania Materiałów Archiwalnych. Od 2016 r. opracowuje bardzo pokaźną Spuściznę Tadeusza Martyna z Kalisza, stanowiąca kopalnię wiedzy na temat historii Kalisza i regionu kaliskiego.
Ogólnie Archiwum Państwowe w Kaliszu zgromadziło w swoim zasobie 29 spuścizn, w tym 25 osób prywatnych i 4 o charakterze rodzinnym. Spuścizna Tadeusza Martyna z Kalisza stanowi najliczniejszy zbiór przechowywany w kaliskim Archiwum. Liczy 4314 j.a., o objętości 5,7 m.b. Akta stanowią 51% całej zgromadzonej dokumentacji spuścizn po osobach prywatnych. Materiały przekazała rodzina Tadeusza Martyna w 2001 r.
Prelegentka nakreśliła na początku swojego wystąpienia biogram Tadeusza Martyna. Był on synem Macieja i Bibianny, urodził się 2 września 1923 r. w Kaliszu. Tam też chodził do szkoły powszechnej. Ukończył dwie klasy gimnazjum. W maju 1940 r. został wywieziony na roboty przymusowe do Niemiec. Po dwóch miesiącach, w lipcu, z powodu zakażenia krwi w obu rękach, wrócił do domu. W 1941 r. podczas ulicznej łapanki został aresztowany i osadzony w obozie pracy Schőnholz w Berlinie-Reinickendorf. Do Kalisza wrócił w lipcu 1942 r. Od kwietnia 1943 r. do stycznia 1945 r. prowadził, z ramienia ruchu oporu, tajne nauczanie na terenie miasta Kalisza i powiatu kaliskiego. Po wyzwoleniu Kalisza wstąpił w szeregi Milicji Obywatelskiej. Od września 1951 r. był zatrudniony jako wykładowca w Centrum Wyszkolenia Milicji Obywatelskiej w Słupsku. W latach 1954-1957 był wykładowcą w Szkole Podoficerskiej Milicji Obywatelskiej w Pile. 1 lutego 1957 r. został mianowany dowódcą Zmotoryzowanego Odwodu Milicji Obywatelskiej w Kaliszu. Służbę pełnił do końca lutego 1964 r., kiedy przeszedł na rentę chorobową w stopniu kapitana. Ożenił się z Heleną Norkiewicz i miał dwoje dzieci Aldonę Wandę i Mirosława Tadeusza. Był członkiem m. in. Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej przy Wojskowym Sztabie w Kaliszu oraz kaliskich delegatur Okręgowych Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Poznaniu (zastępca przewodniczącego), od 1985 r. w Łodzi.
Tadeusz Martyn to także znany kaliski kolekcjoner archiwaliów dotyczących historii Kalisza, powiatu kaliskiego oraz województwa kaliskiego, ze szczególnym uwzględnieniem zbrodni hitlerowskich oraz autor publikacji prasowych dotyczących tej tematyki. Zmarł 18 stycznia 2001 r. w Środzie Wielkopolskiej.
Pierwsze prace nad zbiorami prywatnymi Tadeusza Martyna prowadziła w latach 2001-2002 dr Mirosława Lisiecka, dyrektor Archiwum. Po analizie materiałów archiwalnych wchodzących w skład spuścizny poddała je wstępnej segregacji tj. podzieliła dokumentację tematycznie i wstępnie ją opisała. W latach 2005-2007 mgr Krystyna Kubiak, starszy archiwista przeprowadziła szczegółową segregację, utworzyła jednostki aktowe, przeprowadziła inwentaryzację 1638 j.a. oraz sporządziła wstęp do inwentarza. Podzielono wówczas zbiór na 46 serii.
Ponownie do prac nad zbiorem przystąpiono w 2016 r. Ponownie przejrzano wszystkie zinwentaryzowane jednostki archiwalne. Wydzielono z części z nich nowe jednostki. Głównie rozbito jednostki, które zawierały zaproszenia, zawiadomienia, kartki pocztowe, zdjęcia czy biuletyny informacyjne towarzystw, partii politycznych czy związków zawodowych. Zinwentaryzowano jednostki archiwalne., które znajdowały się poza ewidencją Archiwum.
Dokonano nowego podziału na serie w oparciu o Wytyczne Archiwum Polskiej Akademii Nauk z 1990 r. opracowania spuścizn archiwalnych po uczonych i zgodnie z zaleceniami Komisji Metodycznej w Kaliszu z dnia 20 lipca 2020 r. Wydzielono 7 serii: 1. Materiały biograficzne i osobiste, 2. Materiały działalności twórcy spuścizny, 3. Prace twórcy spuścizny, 4. Korespondencja, 5. Materiały o twórcy zbioru, 6. Materiały rodzinne i 7. Zbiory powstałe z zainteresowań kolekcjonerskich twórcy spuścizny. Częściowo zachowano nazwy w podseriach, które nadane były serią przy wcześniejszych pracach inwentaryzacyjnych prowadzonych przez mgr Krystynę Kubiak. Serie (za wyjątkiem serii 3, 5 i 6) podzielono na podserie.
Zespół został opracowany zgodnie z Zarządzeniem nr 8 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z 30 stycznia 2018 r. w sprawie inwentaryzacji materiałów archiwalnych oraz sporządzania i zatwierdzania elektronicznych inwentarzy archiwalnych dla zespołów (zbiorów) w archiwach państwowych. W związku z tym, że w zespole znajdują się, obok dokumentacji aktowej, dokumentacja kartograficzna, fotograficzna i druki ulotne zespół opracowano w oparciu o Zarządzenie Nr 11 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie zasad porządkowania i inwentaryzacji dokumentacji kartograficznej w archiwach państwowych, Zarządzenie Nr 12 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie zasad porządkowania i inwentaryzacji materiałów ulotnych w archiwach państwowych oraz Zarządzenie Nr 34 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 9 września 2019 r. w sprawie zasad porządkowania i inwentaryzacji dokumentacji fotograficznej w archiwach państwowych.
Obecnie materiały tworzące Spuściznę Tadeusza Martyna z Kalisza pochodzą z lat 1706-2001 i liczą 4314 j.a. (5,7 m.b.). Całkowicie zdigitalizowane zostały 62 j.a.
Spuścizna Tadeusza Martyna jest wykorzystywana często w działaniach popularyzatorskich APK m.in. w przygotowaniu wystaw i publikacji oraz przez inne instytucje m.in. IPN. Archiwalia znalazły się w takich wydawnictwach jak: "Ad fontes! – Do źródeł! Od konkursu Co wiesz o Kaliszu? do konkursu Odkrywamy tajemnice Kalisza i regionu kaliskiego", "Więzienie kaliskie 1846-2015", "Druki niezależne w Polsce w latach 1945-1990", "Sto dokumentów na stulecie. Wybór materiałów archiwalnych z zasobu Archiwum Państwowego w Kaliszu" czy "Kaliska Policja i policjanci w okresie II Rzeczypospolitej"; w wystawach on-line m.in.: "Wojna polsko-bolszewicka w wyborze materiałów z zasobu Archiwum Państwowego w Kaliszu", "Nadaję Ci imię...", "Święta Bożego Narodzenia – radosne, smutne, wzruszające...", "Dzieje Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Kaliszu w archiwaliach" czy "W okupacyjnym Kaliszu".
