W niecodziennej rzeczywistości przyszło nam świętować tegoroczny Międzynarodowy Dzień Archiwów. 9 czerwca 2020 r., w siedzibie Archiwum Państwowego w Kaliszu, zapromowano uroczyście wystawę on-line pt. "Pielęgniarki i położne w świetle archiwaliów". Imprezę wespół z APK współorganizowało Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Archiwaliów, Stowarzyszenie Archiwistów Polskich Oddział w Kaliszu oraz Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych w Kaliszu. W spotkaniu, ze względu na reżim sanitarny, wzięła udział ograniczona grupa gości, w przeważającej części związana z zawodem pielęgniarki i położnej. Gościliśmy m. in. Przewodniczącego Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w Kaliszu Marka Przybyła, Naczelną Pielęgniarkę Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Kaliszu Annę Juszczak, Wiceprzewodniczącą Zarządu Wojewódzkiego Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego w Poznaniu dr. n. med. Violettę Jachimowicz, pielęgniarki - absolwentki Państwowej Szkoły Pielęgniarskiej w Kaliszu Danielę Nagórną i Wicedyrektora Liceum Medycznego w Kaliszu w latach 1972-1992 Wandę Karkoszkę, darczyńcę, który udostępnił pamiątki rodzinne na potrzeby organizacji wystawy Ryszarda Samocia, Prezesa Stowarzyszenia im. H. Sutarzewicz w Kaliszu Elżbietę Stadtmüller, reprezentującą Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Archiwaliów i Radio Centrum Sylwię Kwiatkowską oraz przedstawicieli pozostałych mediów: Telewizji "Kalisz", "Ziemi Kaliskiej".
Spotkanie otworzyła Dyrektor APK dr Grażyna Schlender, nadmieniając o genezie obchodów Międzynarodowego Dnia Archiwów i podjęciu współpracy z Okręgową Izbą Pielęgniarek i Położnych w Kaliszu na początku roku. Planowaliśmy wspólną organizację tegorocznych obchodów Roku Pielęgniarki i Położnej. W dobie pandemii zdecydowaliśmy się na przygotowanie wystawy on-line, z nadzieją na dalszą współpracę w przyszłości.
Dr Grażyna Schlender wspomniała losy patronki polskich położnych - Stanisławy Leszczyńskiej, która w czasie swojego pobytu w Oświęcimiu odebrała 3000 porodów więźniarek, a swoje wspomnienia spisała w książce pt. "Raport położnej z Oświęcimia".
Jest ona cioteczną prababcią żony piłkarza Roberta Lewandowskiego - Anny Lewandowskiej. Z kolei światową patronką pielęgniarek jest brytyjska arystokratka Florence Nightingale, która wbrew woli rodziny została pielęgniarką i opiekowała się brytyjskimi żołnierzami w czasie wojny krymskiej. "Dama z lampą" niosła im otuchę i otaczała czułością najbardziej cierpiących. Temat pielęgniarek i położnych, ich działalności jest na tyle ciekawy, że postanowiliśmy przeprowadzić kwerendę źródłową w zasobie APK. Jej pokłosiem jest wirtualna ekspozycja.
Najważniejszym punktem spotkania było zapromowanie najnowszej wystawy on-line pt. "Pielęgniarki i położne w świetle archiwaliów". Ekspozycja została opracowana przez starszego archiwistę Annę Bestian-Zając. Autorka scharakteryzowała wystawę, nadmieniając, że składa się z materiałów pochodzących z 4 źródeł: zasobu APK, księgozbioru bibliotecznego APK, ogólnokrajowych aktów prawnych i źródeł udostępnionych przez prywatne osoby: Pawła Borowskiego z Kalisza i Ryszarda Samocia z Kalisza. Zaprezentowany materiał cechują pewne prawidłowości: są to źródła sfeminizowane; widać ewolucję ich aktotwórców - materiały z XIX w. i początku XX w. zostały wytworzone głównie przez administrację lokalną, akta magistratów. Później pojawiają się archiwalia wytworzone przez instytucje i towarzystwa związane stricte z działalnością pielęgniarską i położniczą. Należy w końcu zaznaczyć, że do końca okresu międzywojennego dominują materiały związane z pracą akuszerek. Wynika to z faktu, iż opiekę pielęgniarską w tym okresie pełniły głównie zakonnice.
Najstarszy dokument pochodzi z 1834 r. i stanowi pismo Komisji Województwa Kaliskiego odnośnie ratowania płodu u kobiet umierających przy porodzie. Odnotowano w nim, że akuszerka ma obowiązek w przypadku komplikacji wezwać lekarza celem ratowania życia matki i dziecka. Najmłodszy dokument to decyzja z 2009 r. o likwidacji Szkoły Policealnej Nr 7 w Kaliszu, kształcącej pielęgniarki od 1953 r. Anna Bestian-Zając wskazała na kilka najciekawszych obiektów przedstawionych na wystawie, wskazując na rolę etyki w praktyce akuszeryjnej i pielęgniarskiej (za brak odpowiedniej postawy groziło m in. zamknięcie w wieży na 6 miesięcy i odbycie pokuty kościelnej), wymieniając najważniejsze punkty w rozwoju zawodu pielęgniarskiego: sprowadzenie w 1864 r. sióstr miłosierdzia do Kalisza do Szpitala św. Trójcy w wyniku darowizny dr. Bielińskiej z 1863 r., wprowadzenie w życie Ustawy o pielęgniarstwie w 1935 r. i włączenie zawodu pielęgniarskiego do tzw. gospodarki planowej w 1948 r., co zaowocowało m. in. rozwojem państwowych szkół pielęgniarskich w latach 50. XX w. W Kaliszu powołano do istnienia w 1953 r. Państwową Szkołę Pielęgniarską przy ul. Kaszubskiej 13. Przedstawiono także zdjęcia z pracy Heleny Borowskiej w kaliskim szpitalu z lat 1950-1960 fotografie z wręczenia dyplomu położnej Barbarze Samoć w 1942 r. i wycinek prasowy z 1972 r. na temat jej pracy zawodowej. Autorka wystawy omówiła również w oparciu o akta Urzędu Wojewódzkiego w Kaliszu szacunki, co do przyszłości zawodu pielęgniarki z 1975 r. Brakowało ok. 500 etatów, a do 1990 r. planowano zwiększyć zatrudnienie o ponad 2000 pielęgniarek. Przyszłość okazała się jednak inna. Zawód cieszył się coraz mniejszym powodzeniem, w wyniku czego w 2009 r. zlikwidowano Szkołę Policealną Nr 7 w Kaliszu.
Przewodniczący Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych Marek Przybył podziękował za opracowanie wystawy i podjęcie współpracy przez Archiwum Państwowe w Kaliszu w organizacji obchodów Roku Pielęgniarki i Położnej. Ekspozycja jest dla niego wyrazem podziękowania dla personelu medycznego w trudnym czasie pandemii. Na ręce Dyrektora APK złożył bukiet kwiatów oraz wydawnictwo książkowe.
Dr Grażyna Schlender na koniec uroczystości zaznaczyła, że 9 czerwca to wspólne święto wszystkich archiwistów. Z tej okazji otrzymaliśmy życzenia od Wojewody Wielkopolskiego Łukasza Mikołajczyka. List z gratulacjami i życzeniami został przeczytany przez Esterę Wałęsę.
Dodatkową atrakcją dla naszych gości, którzy po raz pierwszy pojawili się w APK było uczestnictwo w krótkim pokazie konserwacji akt, przeprowadzonym przez Anetę Burchard.. Ekspozycja jest dostępna na stronie internetowej Archiwum Państwowego w Kaliszu w zakładce Wystawy on-line pod adresem: https://www.archiwum.kalisz.pl/wystawy-on-line/pielegniarki-i-polozne-w-swietle-archiwaliow.
List od Wojewody Wielkopolskiego Łukasza Mikołajczyka
Pobierz plik w formacie PDF
