6 listopada 2017 r. w sali recepcyjnej kaliskiego ratusza odbyły się obchody Jubileuszu 500-lecia Reformacji, zorganizowane przez Archiwum Państwowe w Kaliszu i Parafię Ewangelicko-Augsburską w Kaliszu. W uroczystości uczestniczyli m. in. ks bp prof. dr hab. Marcin Ryszard Hintz - zwierzchnik Diecezji Pomorsko-Wielkopolskiej w RP, ks. Łukasz Buzun - bp pomocniczy Diecezji Kaliskiej, ks. Julian Kopiński z Kościoła Polskokatolickiego, Grzegorz Sapiński - Prezydent miasta Kalisza, Jarosław Trześniewski-Kwiecień - prawnik, poeta, eseista, Edward Prus - wiceprzewodniczący Rady Miejskiej Kalisza, Jan Adam Kłysz - wicestarosta Powiatu Kaliskiego, podinsp. Radosław Smak - naczelnik Wydziału Dochodzeniowo-Śledczego Komendy Miejskiej Policji w Kaliszu, bryg. mgr inż. Dariusz Byliński - zastępca Komendanta Miejskiego Państwowej Straży Pożarnej w Kaliszu, Dariusz Hybś - komendant Straży Miejskiej w Kaliszu, Adam Borowiak - Dyrektor Miejska Biblioteka Publiczna im. Adama Asnyka w Kaliszu, Sławomir Jastrzębski - prezes Zarządu firmy AKROPOL i Izabela Jastrzębska - wiceprezes Zarządu, ks. Andrzej Banert - były pastor Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Kaliszu, Dariusz Grodziński - dyrektor Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu i radny, Jerzy Szukalski reprezentujący Marzenę Wodzińską - członka zarządu Województwa Wielkopolskiego. W obchodach uczestniczyła także młodzież ze szkół kaliskich: Zespołu Szkół Ekonomicznych z opiekunami Bogumiłą Bielak i Anna Strzałką oraz III Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika.
Uroczystość otworzyła dr Grażyna Schlender. - dyrektor Archiwum Państwowego w Kaliszu. Powitała wszystkich zgromadzonych gości z okazji kaliskich obchodów Jubileuszu 500-lecia Reformacji. Dyrektor APK nawiązała do ogólnopolskich obchodów, które rozpoczęły się w połowie października pod patronatem Prezydenta RP Andrzeja Dudy. W swoim wystąpieniu dr G. Schlender pokrótce omówiła postać Marcina Lutra - niemieckiego reformatora religijnego, teologa i inicjatora reformacji. Do powitań dołączył się współprowadzący spotkanie ks. Michał Kühn - proboszcz Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Kaliszu. W swoim wystąpieniu przypomniał, że kaliska parafia ewangelicka formalnie powstała 3 września 1795 r. i liczy sobie przeszło 220 lat. Przez ten czas wrosła się w miasto, a społeczność ewangelicka miała swój wkład w budowanie miasta i zaznaczyła swoje istnienie na płaszczyźnie kulturalnej jak i gospodarczej. Ks. proboszcz wspomniał postać kaliszanina ks. bp. Juliusza Bursche - polskiego duchownego ewangelickiego, doktora teologii, działacza niepodległościowego, orędownika polskości, męczennika z okresu II wojny światowej, zamordowanego przez funkcjonariuszy hitlerowskich Niemiec oraz ks. Edwarda Wendego - proboszcza kaliskiej parafii ewangelickiej, przewodniczącego Rady Miejskiej Kalisza.
Podczas uroczystości głos zabrał prezydent Grzegorz Sapiński, który podczas wystąpienia podkreślił wkład ewangelików w życie miasta poprzez wprowadzanie dobrej myśli i nowoczesności. Na kartach historii grodu nad Prosną zapisali się wybitni przedstawiciele społeczności ewangelickiej m.in. fabrykanci, rzemieślnicy, założyciele straży ogniowej czy filantropi. Nie sposób zapomnieć o słynnych na cały świat fortepianach Fibigerów, czy Kaliskim Ewangelickim Towarzystwie Śpiewaczym, które obchodziło niedawno jubileusz 160-lecia powstania.
Bp Łukasz Buzun w swoim wystąpieniu mówił o wydarzeniach sprzed 500 lat, ekumenizmie, słowach Pana Jezusa, które są dla nas najistotniejsze, płynące od Ducha Świętego i zasilające nasze serca i są dla nas motywacją w życiu.
Druga część uroczystości rozpoczęła się od wykładu ks. bp. prof. dr. hab. Marcina Ryszarda Hintza pt. "Reformacja jako proces teologiczny, kościelny i społeczny". Ks. Marcin Hintz jest bp. Diecezji Pomorsko-Wielkopolskiej w RP, proboszczem parafii ewangelickiej w Sopocie, kierownikiem Sekcji Teologii Ewangelickiej Wydziału Teologicznego Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, autorem wielu artykułów naukowych z zakresu teologii, etyki ewangelickiej i ekumenizmu, członkiem Komitetu Nauk Teologicznych Polskiej Akademii Nauk. Na wstępie swojego wystąpienia prelegent przypomniał zebranym, że obchody Jubileuszu Reformacji rozpoczęły się już w zeszłym roku w szwedzkim Lund, gdzie w luterańskiej katerze odbyło się nabożeństwo ekumeniczne z udziałem dostojników Kościoła luterańskiego i papieża Franciszka. Prelekcja ks. M. Hintza poświęcona została różnym aspektom reformacji tj. aspektowi teologicznemu, kościelnemu i społecznemu. Reformacja XVI w. była programem zmian w m.in. sferze ducha i pobożności. Centralnym punktem tego przesłania był powrót do apostolskich źródeł. Reformacja chciała oprzeć całe życie religijne na Piśmie Świętym Starego i Nowego Testamentu. Rozwijała się w dwóch głównych nurtach luterańskim i reformowanym (kalwińskim). Bp Marcin Hintz omówił krystalizowanie się myśli Lutra, jego drogę i główne dzieła. Lutra interesował biblijny obraz człowieka zapisany na kartach Starego i Nowego Testamentu. Wg niego Biblia dostarcza odpowiedzi kim jest człowiek i kim jest chrześcijanin. Intencją Lutra nie był podział kościoła, ale troską jego była wierność ewangelii. Prelegent poruszył również kwestie ewangelickiej etyki, która ma przede wszystkim charakter duszpasterski. Z wiary powinny wynikać wszystkie działania człowieka. Na zakończenie ks. bp Hintz przytoczył słowa wypowiedziane na Jasnej Górze, podczas jednej z jego wizyt, że katolicy powinni uczyć się od ewangelików miłości do Biblii, ewangelicy od katolików miłości do kościoła, a wszyscy powinni się uczyć wzajemnie miłości do Chrystusa.
Kolejnym punktem programu był wykład Jarosława Trześniewskiego-Kwietnia na temat "Ewangelików pogranicza (w południowej Wielkopolsce) - w Kaliszu, Ostrowie Wielkopolskim i sąsiednich miastach (Jarocin, Kępno, Pleszew, Ostrzeszów)". Referent jest prawnikiem, poetą, eseistą, publicystą, sędzią w stanie spoczynku specjalizującym się w problematyce ksiąg wieczystych, historykiem, współzałożycielem Związku Twórców Ziemi Zawkrzeńskiej oraz współorganizatorem Tygodni Kultury Chrześcijańskiej. Prelegent skupił się głównie na omówieniu historii ewangelików w Kaliszu. Nawiązał do dziejów Kalisza jako miasta wielu kultur, gdzie wspólnie żyli ewangelicy, prawosławni, katolicy i Żydzi. Podkreślił wkład społeczności ewangelickiej w rozwój grodu nad Prosną, powołując się na osiągnięcia w różnych dziedzinach życia gospodarczego i kulturalnego. Kaliski kościół ewangelicki może pochwalić się wieloma sławnymi ludźmi. Warto wspomnieć o Fibigerach, Weigtach, Repphanach czy rodzinie Fulde. Na szczególną uwagę zasługują pastor Edward Wende, który m.in. zwiększył ilość nabożeństw w języku polskim i Edward Joachim Wende - prawnik, adwokat i polityk, senator I i II kadencji, poseł na Sejm III kadencji, wnuk pastora Edwarda Wende. Na zakończenie swojego wystąpienia Jarosław Trześniewski-Kwiecień zaapelował do włodarzy miasta o nadanie jednej z kaliskich ulic imienia pastora E. Wende i E.J. Wende. Na apel odpowiedział Edward Prus - wiceprzewodniczący Rady Miejskiej Kalisza, który zadeklarował pomoc w tej kwestii.
Program uroczystości zamykała prezentacja multimedialna pt. "Materiały źródłowe do dziejów Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Kaliszu w zasobie Archiwum Państwowego w Kaliszu" przygotowana przez Edytę Pietrzak, kierownika Oddziału II Opracowania i Udostępniania Materiałów Archiwalnych Archiwum Państwowego w Kaliszu. Podczas pokazu omówiony został rys historyczny Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Kaliszu, zaprezentowane materiały źródłowe oraz informacje o materiałach archiwalnych znajdujących się w Archiwum Głównym Akt Dawnych, Archiwum Państwowym w Poznaniu i Archiwum Państwowym w Łodzi. Materiały źródłowe przedstawione w prezentacji dotyczą historii Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Kaliszu jak i kaliskich ewangelików. Zaprezentowane źródła podzielone zostały ze względu na ich wytwórcę tj. archiwalia wytworzone przez instytucje wyznaniowe (Superintendent Ewangelicko-Augsburski Diecezji Kaliskiej, Akta stanu cywilnego Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Kalisz), administrację ogólną i samorządową (Naczelnik Powiatu Kaliskiego, Zarząd Powiatowy Kaliski, Starostwo Powiatowe w Kaliszu, Wydział Powiatowy w Kaliszu, Akta miasta Kalisza), instytucje wymiaru sprawiedliwości (Księgi i akta hipoteczne sądów w Kaliszu, notariuszy), administrację specjalną (Kontrola Skarbowa Dochodów Stemplowych, Rada Opiekuńcza Zakładów Dobroczynnych Powiatu Kaliskiego, Inspektor Gimnazjum Kaliskiego) instytucje oświatowe (Gimnazjum Żeńskie w Kaliszu) oraz kolekcje i spuścizny osób prywatnych. Najstarszy prezentowany dokument pochodzi z 1804 r. i jest to kontrakt kupna nieruchomości zawarty pomiędzy Johanem Cantusem v. Jaskulskim i farbiarzem Dawidem Krzysztofem Schnerrem. Prezentację archiwaliów zamyka zaproszenie Parafii Ewangelickiej w Kaliszu z 2002 r. na uroczyste nabożeństwo poświęcone 60. rocznicy męczeńskiej śmierci Superintendenta Generalnego Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce ks. Juliusza Burschego.
Drugą część spotkania zakończyła dr Grażyna Schlender podsumowując poszczególne wystąpienia. Dyrektor APK oświadczyła, że na stronie internetowej kaliskiego Archiwum ukaże się relacja z uroczystości wraz z dołączonymi do niej wystąpieniami ks. bp. Marcina Hintza pt. "Reformacja jako proces teologiczny, kościelny i społeczny" i Jarosława Trześniewskiego-Kwietnia na temat "Ewangelików pogranicza (w południowej Wielkopolsce) - w Kaliszu, Ostrowie Wielkopolskim i sąsiednich miastach (Jarocin, Kępno, Pleszew, Ostrzeszów)" oraz wystawą on-line przygotowaną na podstawie prezentacji pt. "Materiały źródłowe do dziejów Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Kaliszu w zasobie Archiwum Państwowego w Kaliszu".
Na zakończenie dr Grażyna Schlender i ks. Michał Kühn podziękowali zaproszonym gościom za udział w obchodach jubileuszowych 500-lecia Reformacji.
