20 października 2015 r. w Archiwum Państwowym w Kaliszu odbyła się premiera III. edycji Kaliskiego Archiwum Filmowego. Projekt został zrealizowany przez Stowarzyszenie "Kalisz Literacki" i Archiwum Państwowe w Kaliszu. Jego głównym założeniem jest ocalenie od zapomnienia relacji osób, które pamiętają ważne wydarzenia z naszej historii i chciałyby coś przekazać młodym pokoleniom. I. i II. edycja dotyczyły okupacji hitlerowskiej. W tym roku zrealizowano nagrania na temat realiów życia w Polsce Ludowej.
Gospodarzem spotkania była dr Grażyna Schlender, dyrektor Archiwum Państwowego w Kaliszu. Przywitała zgromadzonych gości, w tym m. in. realizatorów: Arkadiusza Pacholskiego i Erwina Rząda; bohaterów: Andrzeja Zmyślonego, Wacława Szymańskiego i Tadeusza Wiekierę (Jadwiga Rogacka ze względów zdrowotnych nie mogła przybyć na uroczystość); darczyńców, bohaterów poprzednich edycji nagrań: Mieczysława Wiśniewskiego, Jerzego Dembnego, Henryka Drapińskiego, młodzież z V Liceum Ogólnokształcącego im. Jana III Sobieskiego w Kaliszu z opiekunem Małgorzatą Bogdajewicz. Dr Grażyna Schlender wymieniła nazwiska pozostałych bohaterów dwóch minionych edycji: Sławomira Gzowskiego, Olecha Podlewskiego, Kazimiery Kludzińskiej, Lucyny Kwiatkowskiej, Józefa Sudy, Haliny Sadowskiej, Haliny Zdziubany, Franciszka Kalafarskiego, Władysława i Janiny Kościelniaków. Dzięki ich wspomnieniom, młodzież z kaliskich szkół mogła wziąć udział w niecodziennych lekcjach historii na temat okupacji hitlerowskiej. Ich relacje przeszły do historii i są przechowywane w APK. W tym roku dzięki przychylności Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych udało się zrealizować cztery filmy. Ich bohaterami są Jadwiga Rogacka - ur. w 1936 r. w Kaliszu, pracująca w latach PRL jako zastępca kierownika i kierownik w sklepach PSS "Społem", Miejskiego Handlu Detalicznego i Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Handlu Wewnętrznego; Andrzej Zmyślony - ur. w 1945 r. absolwent filologii polskiej na Uniwersytecie we Wrocławiu i Studium Nauczycielskiego w Kaliszu, animator kultury i pracownik Wydziału Kultury Urzędu Wojewódzkiego w Kaliszu; Wacław Szymański - ur. w 1936 r. w Zbiersku, aresztowany w 1954 r. za założenie organizacji konspiracyjnej, skazany na dożywocie za próbę obalenia ustroju PRL, uwolniony w 1966 r., prezes Związku Więźniów Politycznych i Represjonowanych Okresu Stalinowskiego w Kaliszu; Tadeusz Wiekiera - ur. w 1948 r. w Sędziszowie, architekt, pracujący od 1972 r. w Miejskiej Pracowni Urbanistycznej w Kaliszu, obecnie prowadzący własną pracownię architektoniczną.
Najważniejszym punktem spotkania była prezentacja fragmentów wywiadów z każdym z czterech bohaterów. Z relacji Andrzeja Zmyślonego wiemy, jakie nastroje panowały w polskiej szkole po śmierci Stalina - płacz, smutek i obawa o przyszłość; jak wyglądała codzienna droga do szkoły młodego chłopaka z Sobótki do Ostrowa Wielkopolskiego i czego potajemnie uczyli go rodzice, wiedząc, że tej wiedzy nie zdobędzie w szkole - wspomniał m. in. o konferencji o Jałcie oraz mordzie w Katyniu na polskich oficerach, dokonanym przez Sowietów.
Jadwiga Rogacka w swoich wspomnieniach wraca do problemów aprowizacyjnych. Pracując w sklepie cały czas zmagała się z nieustannymi brakami towarów. Ludzie stali w kolejkach, nie wiedząc nawet, za czym stoją. Wszystko, co trafiało do sklepu, od razu znajdowało swojego nabywcę. Sama o sobie mówi, że w tamtych latach "rządziła w Kaliszu". Wiele towarów była w stanie załatwić - kryształy, porcelanę itp. Ludzie liczyli się z kierownikiem sklepu, wiedzieli, że jeśli jej pomogą w załatwieniu czegoś, będą mogli liczyć na odwzajemnienie. Codzienność PRL kojarzy jej się z kolejkami, mankiem w kasie, handlem wymiennym.
Wacław Szymański ma zupełnie inne wspomnienia. W 1954 r. został aresztowany, grożono mu trzykrotnym wyrokiem śmierci za próbę obalenia ustroju PRL. Siedział w więzieniu w Rawiczu. Cele były ciasne, siedząc w trójkę mogli zrobić maksymalnie 3, 4 kroki. Wyżywienie było odrażające. Podawano m. in. suszoną marchew z lat II wojny światowej. Wyrok udało się zmniejszyć po odwołaniu. By to uzyskać Wacław Szymański udawał osobę niezrównoważoną psychicznie.
Tadeusz Wiekiera lata PRL wspomina jako piękny czas swojej młodości i pierwszych doświadczeń zawodowych po skończeniu studiów. W 1972 r. rozpoczął pracę w Miejskiej Pracowni Urbanistycznej jako młody, zdolny architekt. Jego ambicją było m. in. przeprowadzenie zmian na kaliskiej starówce, która wydawała się smutna, ciemna. To dzięki wsparciu m. in. ówczesnego prezydenta miasta Andrzeja Spychalskiego udało się wybudować w Kaliszu pierwszy deptak na wzór Erfurtu. Pracowano także nad zabudową dzisiejszego osiedla Zagorzynek.
Bohaterowie filmów zgodnie przyznali, że każda z ich historii jest inna. Dla jednych okres PRL to okres pięknej młodości, dla innych minął pod znakiem przesłuchań i aresztowań. Dziś, z perspektywy lat na pewne sprawy patrzy się inaczej. Dzisiejsza młodzież nie wie, czym tak naprawdę jest cenzura, siermiężnie broniąca dostępu za żelazną kurtynę. Wszyscy podziękowali Archiwum Państwowemu w Kaliszu za piękną i potrzebną inicjatywę.
Dr Grażyna Schlender poinformowała zebranych, że filmy niebawem pojawią na portalu www.youtube.pl. Wcześniej jednak w oparciu o nie będą przeprowadzane lekcje archiwalne dla uczniów kaliskich szkół. Na zajęcia można zapisywać się drogą telefoniczną i mailową. Końcowym akcentem spotkania było wykonanie wspólnej fotografii bohaterów III. edycji z realizatorami projektu.
