9 grudnia 2014 r. w siedzibie Archiwum Państwowego w Kaliszu odbyła się uroczysta promocja wydawnictwa pt. "Inwentarz zespołu akt Naczelnik Powiatu Kaliskiego [Deutscher Kreischef in Kalisch] z lat 1914 - 1918 [1919]", połączona z otwarciem wystawy pt. "Rok Pański 1914 w archiwaliach". W uroczystości udział wzięli m. in. jeden z pomysłodawców projektu "Kalisz - Feniks 2014" Ryszard Bieniecki, przedstawiciel Urzędu Miejskiego w Kaliszu Anna Woźniak, dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej im. A. Asnyka w Kaliszu Adam Borowiak, członkowie Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk: prof. dr hab. Krzysztof Walczak pełniący również obowiązki dyrektora Książnicy Pedagogicznej w Kaliszu, prof. dr hab. Ewa Andrysiak, kierownik Biblioteki WPA UAM w Kaliszu dr Danuta Wańka, prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego Oddział w Kaliszu Tadeusz Krokos, sekretarz Kaliskiego Towarzystwa Genealogicznego "Kalisia" Jan Marczyński, darczyńcy kaliskiego archiwum oraz klasa I B Zespołu Szkół Gastronomiczno-Hotelarskich w Kaliszu wraz z opiekunem panem Erykiem Gorzelańczykiem.
Dr Grażyna Schlender przywitała wszystkich zebranych i przypomniała, że obchody dnia dzisiejszego wpisują się w jubileusz smutnej, setnej rocznicy zburzenia Kalisza przez wojska pruskie. Inauguracja obchodów odbyła się 5 lipca br., kiedy to na Złotym Rogu otwarto wystawę poświęconą odbudowie Kalisza, przygotowaną przez pracowników naszego archiwum. Tego samego dnia otwarto również wystawę wielkoformatowych fotografii pt. "Kalisz sierpień 1914 r." Najnowsza ekspozycja archiwum oraz promocja książki kończy oficjalne obchody zburzenia miasta. Publikacja pt. "Inwentarz zespołu akt Naczelnik Powiatu Kaliskiego [Deutscher Kreischef in Kalisch] z lat 1914 - 1918 [1919]" jest pierwszym w historii wydawnictwem inwentarza z załączonymi materiałami na płytach DVD. Przedmiotowy zespół archiwalny jest jednym z najcenniejszych źródeł do historii Kalisza z lat 1914 - 1918. Integralną częścią publikacji są płyty DVD, na których zebrano ponad 33 tysiące skanów, składających się na 347 jednostek archiwalnych. Przygotowanie takiej publikacji wiązało się z wytężoną pracą wielu osób. W ten sposób zabezpieczamy zespół archiwalny. Skany będą dostępne na portalu internetowym www.szukajwarchiwach.pl, a dokumenty oryginalne będą mogły być poddane odpowiednim zabiegom konserwatorskim.
Kierownik Oddziału II Opracowania i Udostępniania Materiałów Archiwalnych i jednocześnie autor publikacji Edyta Pietrzak zapromowała wydawnictwo. Decyzja o podjęciu się tych prac zapadła w 2013 r. Miało to bezpośredni związek ze zbliżającą się rocznicą obchodów "Kalisz - Feniks 2014". Zespół archiwalny Naczelnik Powiatu Kaliskiego jest doskonałym źródłem do historii Kalisza z okresu I wojny światowej. Ma to szczególne znaczenie, gdyż przeciętny stopień zniszczenia zabudowy mieszkalnej w 1914 r. oceniono na 95 %. Wydawnictwo składa się z dwóch części. Do pierwszej można zaliczyć: rys historyczny dotyczący Kalisza z lat 1914 - 1918; wstęp do inwentarza zespołu akt, w którym omówiono dzieje ustrojowe twórcy zespołu, dzieje zespołu, charakterystykę archiwalną, metody porządkowania i inwentaryzacji akt; w końcu sam inwentarz podzielony na 19 serii rzeczowych. Dodatkowo w publikacji znajdują się 43 skany wybranych dokumentów w języku niemieckim, przetłumaczonych na język polski. Pomocą dla użytkownika może służyć bibliografia, indeks nazw miejscowości, nazw osobowych oraz stowarzyszeń, organizacji itp., a także układ graficzny opisu jednostki archiwalnej w inwentarzu. Drugą część stanowią trzy płyty DVD z inwentarzem w wersji elektronicznej oraz zeskanowanymi wszystkimi jednostkami archiwalnymi. W sumie znajdziemy tam 33 513 skanów, w ramach 347 katalogów. Materiały obejmują teren dwóch powiatów: kaliskiego i tureckiego. Dotyczą organizacji i działalności urzędu i jego zwierzchnika - naczelnika, posiedzeń sejmiku powiatowego, odbudowy zniszczonego Kalisza i odszkodowań wojennych, naprawy i budowy dróg, kolejek wąskotorowych, opieki medycznej i sanitarnej, wspierania biednej ludności, spraw policyjnych. Na płytach znajdziemy również informacje na temat funkcjonowania Powiatowej Kasy Komunalnej i kas oszczędnościowo-pożyczkowych. Osobną grupę stanowią obwieszczenia władz niemieckich z lat 1914 - 1918. Wprowadzenie i wstęp do inwentarza są w polskiej i niemieckiej wersji językowej - tłumaczyła firma SECO z Katowic. Tłumaczenia dokumentów podjął się dr Marek Rajch z Instytutu Filologii Germańskiej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Przedmowę na język niemiecki przetłumaczył dr Marek Rajch, a na język angielski Caryl Swift. Redakcją techniczną i projektem okładki zajęła się Lidia Łyszczak, a za druk odpowiada firma Edytor. Publikacja ukazała się dzięki wsparciu finansowemu Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych oraz Urzędu Miejskiego w Kaliszu.
Dr Grażyna Schlender podziękowała wszystkim osobom, które zaangażowały się w prace nad wydawnictwem - pracownikom Archiwum Państwowego w Kaliszu: Edycie Pietrzak, Grzegorzowi Walisiowi i Katarzynie Sztanderze; Piotrowi Ciupkowi na stworzenie intuicyjnego interfejsu do poruszania się po płytach, Lidii Łyszczak za wieloletnią już współpracę wydawniczą. Osobne podziękowania skierowała do Ryszarda Bienieckiego, dzięki jego pomocy mogliśmy zaistnieć w projekcie "Kalisz - Feniks 2014".
Dr Grażyna Schlender wraz z Edytą Pietrzak wręczyły kilka egzemplarzy promowanego wydawnictwa gościom, dla których możliwość obcowania z dokumentem w formie elektronicznej będzie z pewnością niebywałym udogodnieniem. Ryszard Bieniecki złożył na ręce dr Grażyny Schlender gratulacje za wykonanie tak fachowej i potrzebnej pracy. Na temat katastrofy kaliskiej ukazało się wiele publikacji, świadczy to o świetnej kondycji kaliskich instytucji kultury i nauki. Podziękowania trafiły do przedstawicieli Miejskiej Biblioteki Publicznej im. A. Asnyka w Kaliszu, Książnicy Pedagogicznej w Kaliszu, Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej Wydanie akt zespołu Naczelnika Powiatu Kaliskiego w formie zdigitalizowanej pozwoli na szerszy dostęp do treści źródłowych, tak bardzo potrzebnych dzisiejszym badaczom.
Końcowym elementem spotkania było omówienie i oprowadzenie gości po wystawie pt. "Rok Pański 1914 w archiwaliach" przez komisarza wystawy Annę Bestian-Zając. Ekspozycja w dużej mierze składa się z obwieszczeń władz niemieckich z lat 1914 - 1918. Najcenniejsze są trzy obwieszczenia z sierpnia 1914 r.: majora Hermanna Preuskera o przejściu Kalisza pod niemiecki zarząd wojskowy; o nałożeniu ogromnych restrykcji i kontrybucji na mieszkańców Kalisza w odwecie za strzały do żołnierzy niemieckich; księcia Mikołaja Mikołajewicza o ponownym scaleniu ziem polskich pod egidą Wielkiej Rosji. Obwieszczenia z 1915 r. regulowały głównie życie gospodarcze w powiecie - wprowadzały reglamentację żywności, obowiązek paszportowy, ustalały ceny maksymalne na żywność i surowce. Obwieszczenia z lat 1916 i 1917 miały trzymać w ryzach miejscową ludność - informowały o nagrodach za złapanie podpalaczy, przemytników, publicznie zawiadamiały o śmierci postrzelonych przestępców. Rok 1918 znów przyniósł kolejne restrykcje natury gospodarczej. Jeśli chodzi o dokumentację aktową zaprezentowano m. in. wykaz strat poniesionych w 1914 r. przez Szkołę Handlową w Kaliszu i Kaliską Straż Ogniową, wykaz spalonych posesji w śródmieściu w sierpniu 1914 r. z podziałem na ulice. Jednym z ciekawszych dokumentów jest pismo Naczelnika Powiatu Kaliskiego Konrada Hahna z 1916 r. odnośnie finansowania odbudowy Kalisza. Stwierdza on bez ogródek, że za katastrofę kaliską nie można winić ludności Kalisza, gdyż obstrzał wojsk niemieckich był dokonany przez agentów rosyjskich. Równie ciekawy jest dokument z posiedzenia Rady Miejskiej w Kaliszu z 22 listopada 1915 r., kiedy to rajcom miejskim udało się przeforsować pomysł wybrania projektu odbudowy Kalisza dopiero po ogłoszeniu wyników konkursu Koła Architektów Polskich w Warszawie. Stanowiło to pewną alternatywę dla pomysłu Georga Caro, popieranego przez władze niemieckie. Pozostałe dokumenty mówią wiele o funkcjonowaniu samego urzędu powiatowego, a także Komitetu Obywatelskiego. Na wystawie można zobaczyć również dwa czasopisma: "Tygodnik Illustrowany" z 1916 r. i "Światowid" z 1936 r. Ten pierwszy opisuje nagrodzone projekty laureatów I i II nagrody konkursu Koła Architektów Polskich w Warszawie. Drugi, opisuje trudną drogę odbudowy miasta z perspektywy lat 30-tych XX w. Ekspozycję zamykają dwie fotografie z uroczystości zakończenia I wojny światowej w Kaliszu.
Na koniec wszyscy chętni mogli już indywidualnie, przy drobnym poczęstunku, zapoznać się z ekspozycją i podyskutować na temat wydawnictwa i wpisać się do pamiątkowej kroniki archiwum.
O stronę estetyczną uroczystości (projekt i wykonanie dekoracji świątecznych) zadbała Pani Monika Duras - Studio Florystyczne Magia Kwiatów.
