Ocalmy od zapomnienia. Darczyńcy AP w Kaliszu i ich dary

Dnia 28 maja 2014 r. w siedzibie Archiwum Państwowego w Kaliszu odbyło się otwarcie wystawy "Ocalmy od zapomnienia. Darczyńcy Archiwum Państwowego w Kaliszu i ich dary", połączone z promocją katalogu. Spotkanie otworzyła dyrektor APK dr Grażyna Schlender, która rozpoczęła od przywitania gości. Poza darczyńcami i uczniami I Liceum Ogólnokształcącego im. A. Asnyka w Kaliszu, przybyłymi wraz z opiekunką Eweliną Majewską-Kędzią, w spotkaniu udział wzięli m.in. ks. dr Sławomir Kęszka, archiwista diecezjalny, reprezentujący ordynariusza kaliskiego Edwarda Janiaka, senator Witold Sitarz, Anna Roth z Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej, bibliotekarze z Książnicy Pedagogicznej w Kaliszu, Urszula Zybura lokalna poetka i aforystka oraz Włodzimierz Muth. Specjalne podziękowanie skierowano do przedstawicieli mediów, dzięki przychylności których pozyskiwanie darów przez kaliskie Archiwum znacząco się zwiększyło.

Jak podkreśliła dr Grażyna Schlender wystawa stanowi podsumowanie działań kaliskiego Archiwum w zakresie pozyskiwania darów. Jest to także swoiste podziękowanie darczyńcom za ich bezinteresowność, hojność i zaufanie. W ostatnich latach widać wyraźny wzrost darów na rzecz Archiwum Państwowego w Kaliszu. Jeżeli w ten sposób zasób Archiwum wzbogacił się o 2898 jednostek archiwalnych, to 65% zostało przekazanych po 2008 r. Do najcenniejszych darów należą niewątpliwie to dwa dokumenty masońskie kaliskiej loży "Hesperus" z 1818 r. i 1819 r. przekazane przez Jarosława Tymowskiego z Milanówka k. Warszawy. Natomiast najwięcej, bo blisko ¼ darów dotyczy kampanii wyborczych z różnego rodzaju wyborów. Duża część dokumentów dotyczy także "Solidarności", okresu II wojny światowej, organizacji społecznych, oświaty oraz sportu. Cenne poznawczo są także dwie duże kolekcie fotograficzne: Władysława Kościelniaka i Stanisława Perlińskiego.

Pani dyrektor nawiązała także do ogólnopolskiej akcji archiwów państwowych i Programu I Polskiego Radia "Zostań rodzinnym archiwistą". W ramach tego projektu kaliskie Archiwum organizuje spotkania z rodzinnymi archiwistami, a także wystawy online. Nawet jeżeli głównym celem akcji nie jest pozyskiwanie dokumentów rodzinnych do zasobów archiwów państwowych, to jednak ubocznym efektem są nowe nabytki archiwaliów.

Kolejny punktem programu były wystąpienia samych darczyńców. Rozpoczął Henryk Drapiński, który sukcesywnie przekazuje spisane przez siebie wspomnienia z okresu II wojny światowej. Tym razem opisał Kalisz po wybuchu powstania warszawskiego w 1944 r. (m.in. przemarsz oddziału żandarmów z pochodniami przez dzielnice polskich robotników wieczorem 1 sierpnia). Z kolei Elżbieta Siarkiewicz zaapelowała do młodzieży, aby dbała o pamiątki rodzinne. Po niej wystąpił senator Sitarz, który przekazał APK materiały solidarnościowe. Jak podkreślił, ciszy go, że kaliskie Archiwum nie jest tylko "magazynem kwitów", ale czymś w rodzaju Kaliskiego Instytutu Historycznego. Jerzy Dembny stwierdził, że zamiłowania kolekcjonerskie datują się jeszcze z czasów okupacji hitlerowskiej, kiedy zaczął zbierać znaczki i monety. Zawsze dbał o swoje dokumenty, podobnie jak jego ojciec, powstaniec wielkopolski, którego spuściznę przekazał do APK. Głos zabrała także Urszula Zybura, która przyznała, że dzięki akcji Archiwum odszukała i przywiozła Arbeitsbuch swojej mamy z 1940 r., a także postanowiła uporządkować swoje archiwum rodzinne.

Następnie każdy z obecnych darczyńców otrzymał egzemplarz wydawnictwa "Ocalmy od zapomnienia. Darczyńcy Archiwum Państwowego w Kaliszu i ich dary". Publikacja jest zarówno katalogiem wystawy, jak i rodzajem przewodnika po darach przekazanych APK. Składa się z 3 części. Wprowadzenie charakteryzuje dary pod względem rzeczowym. 119 ilustracji wraz ze spisem stanowią właściwy katalog wystawy (choć nie obejmuje wszystkich dokumentów prezentowanych na wystawie). Trzecia część to wykaz darczyńców, w którym podano kto, kiedy i co podarował kaliskiemu Archiwum.

Na zakończenie komisarz wystawy Grzegorz Waliś oprowadził gości po wystawie. Wybrano blisko 180 dokumentów: najcenniejszych, najciekawszych lub najbardziej reprezentatywnych. Podzielono je, podobnie jak katalog, na następujące grupy rzeczowe:

  1. Materiały propagandowe
  2. I wojna światowa
  3. II wojna światowa
  4. Solidarność, stan wojenny, opozycja, cenzura
  5. Oświata
  6. Przemysł
  7. Rzemiosło
  8. Ubezpieczenia
  9. Ochrona środowiska
  10. Organizacje społeczne
  11. Sport
  12. Religia
  13. Kalisz wczoraj i dziś
  14. Kaliszanie

Nawet jeżeli w skali całego zasobu Archiwum dary stanowią znikomą część (1%), to jednocześnie należą do najczęściej wykorzystywanych materiałów, zarówno przez samo Archiwum w jego działaniach popularyzacyjnych, edukacyjnych i wystawienniczych, jak i przez użytkowników. Wynika to przede wszystkim z walorów wizualnych. Dary zwierają dużo materiałów ilustrujących różnorodne zagadnienia gospodarcze, polityczne, społeczne, czy biografie znanych osób.