30 października 2013 r. w siedzibie kaliskiego Archiwum Państwowego miała miejsce piąta odsłona Kaliskich Spotkań Archiwalnych, organizowanych przez APK i Stowarzyszenie Archiwistów Polskich Oddział w Kaliszu. Tym razem miłośnicy historii i archiwaliów mogli zapoznać się z prelekcją mgr. Grzegorza Walisia pt. Powstańcy styczniowi w świetle materiałów z zasobu Archiwum Państwowego w Kaliszu. Na spotkanie przybyli przedstawiciele instytucji kultury, darczyńcy APK, dziennikarze i członkowie SAP Oddział w Kaliszu.
Spotkanie rozpoczęła dr Grażyna Schlender dyrektor Archiwum Państwowego w Kaliszu, witając wszystkich zebranych i przedstawiając osobę mgr. Grzegorza Walisia. Prelegent jest absolwentem Wydziału Historycznego AUM w Poznaniu, ukończył kierunek historia ze specjalnością archiwistyczną w 1994 r. W tym samym roku rozpoczął pracę w APK. Obecnie piastuje stanowisko kierownika Oddziału I Gromadzenia i Ewidencji Materiałów Archiwalnych. Jest więc odpowiedzialny za odpowiednie zabezpieczenie naszego zasobu. Zajmuje się też pozyskiwaniem nowych darów. Jest autorem kilkudziesięciu artykułów i publikacji z dziedziny historii regionu i archiwistyki. Do obszaru jego zainteresowań należy właśnie tematyka powstania styczniowego. Niedawno odebrał Nagrodę Prezydenta Miasta Kalisza w kategorii "Zachowanie zabytków i ochrona dziedzictwa kulturowego" za osiągnięcia w minionym roku kulturalnym. W chwili obecnej pracuje nad najnowszym wydawnictwem APK na temat powstania styczniowego.
Mgr Grzegorz Waliś na potrzeby prelekcji przygotował prezentację multimedialną prezentującą omawiane archiwalia. Prelegent rozpoczął swoje wystąpienie od podzielenia wszystkich materiałów z zasobu Archiwum Państwowego w Kaliszu na trzy kategorie: materiały na podstawie których można ustalić nazwiska powstańców, konkretne listy powstańców i spisy weteranów. Do pierwszej kategorii będą zaliczać się głównie akta z zespołu Naczelnik Powiatu Kaliskiego, gdzie można znaleźć wiele informacji na temat manifestacji patriotycznych z lat 1861 – 1862. W dużej mierze są to rozporządzenia i okólniki natury policyjnej, raporty władz policyjnych o realizacji przepisów i sprawozdania ze stanu bezpieczeństwa na powierzonym terenie. Nieco nazwisk można pozyskać z akt wytworzonych przez referat wojskowy. Szczególnie istotny jest tutaj okólnik Dyrektora Głównego Prezydującego w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych z 1863 r. o postępowaniu z osobami biorącymi udział w "nieporządkach", pochodzącymi z obcych guberni. Zachowały się też dokumenty zawierające zasady wyjątkowego poboru do wojska w 1862 r. Informacji o nazwiskach powstańców mogą dostarczać też karty ewidencyjno – adresowe Kalisza prowadzone w latach 1931 – 1950. Mamy tam adnotacje o kaliskich weteranach: Wincentym Duchińskim, Ludomirze Chojnowskim, Władysławie Otockim i Józefie Półrolniczaku. Osobnym materiałem informacyjnym są inskrypcje nagrobne. Tym sposobem można dotrzeć do nazwiska Erazma Psarskiego. Jeśli chodzi o powstańców pochodzących z pobliskiego Ostrowa Wielkopolskiego pomocą służą katalogi uczniów i abiturientów Państwowego Gimnazjum Męskiego w Ostrowie Wielkopolskim. Mamy tutaj siedem nazwisk: Stanisław Bronikowski, Paweł Chmielewski, Bolesław Dehnel, Feliks Jankowski, Ludwik Kostański, Hugo Maliske, Nikodem Zaborowski. Osobnym źródłem są materiały ikonograficzne. Archiwum Państwowe w Kaliszu posiada dwa współczesne drzeworyty przedstawiające Mariana Langiewicza dyktatora powstania styczniowego pochodzącego z Krotoszyna oraz Władysława Psarskiego ucznia ostrowskiego gimnazjum, który zginął w 1863 r. w bitwie pod Jurkowicami. Kilku weteranów można rozpoznać na fotografiach z zespołu Spuścizna Tadeusza Martyna z Kalisza. Ci, którzy dożyli lat wolnej Polski zostali uznani za weteranów i kombatantów. Otoczono ich opieką socjalną państwa. Przykładem niech będzie Ustawa z 1919 r. "O stałej pensji dla weteranów powstania 1831 i 1863" i "O przyznaniu stopni i praw oficerskich weteranom roku 1831, 1848 i 1863". Pomimo pomocy państwa wielu weteranów powstania styczniowego żyło w skrajnym niedostatku, o czym świadczą archiwalia na temat akcji charytatywnych.
Nieco informacji na temat samego powstania i powstańców można znaleźć w indywidualnych teczkach miejsc pamięci narodowej poszczególnych gmin.
Wykład był bardzo ciekawy, spotkał się z uwagą obecnych osób. Niewątpliwym atutem ożywiającym prelekcję była możliwość przyjrzenia się powiększonym kopiom cyfrowym archiwaliów. Na koniec spotkania tradycyjnie już nasi goście zostali poczęstowani kawą i odrobiną słodyczy. Była to dobra okazja do rozmowy z prelegentem na temat oczekiwanej najnowszej publikacji APK na temat powstania styczniowego.
